Δημήτρης Mητρόπουλος: Γεννήθηκε σαν σήμερα το 1896

Τρεις από τους προγόνους του, (αδέλφια του παππού του από τη γενιά του πατέρα του), ακολούθησαν τον ιερατικό κλάδο· κανείς δεν ασχολήθηκε επαγγελματικά με τη μουσική. Αποφοίτησε από το Βαρβάκειο Γυμνάσιο Αθηνών (μέτριος μαθητής του 5,5). Γράφτηκε στο Ωδείον Aθηνών το 1910, όπου σπούδασε πιάνο με τον γερμανό πιανίστα και παιδαγωγό Ludwig Wassenhoven και Aνώτερα θεωρητικά με τον βέλγο συνθέτη, βιολονίστα και διευθυντή ορχήστρας Armand Marsick (1877-1959). Πήρε δίπλωμα πιάνου το 1919 με άριστα παμψηφεί και ιδιαίτερη τιμητική διάκριση για την εξαιρετική επίδοσή του, (Βραβείο Ανδρέου και Ιφιγενείας Συγγρού). Συνέχισε τις σπουδές του ως υπότροφος του Ωδείου Aθηνών στις Bρυξέλλες (1920-21), όπου πήρε ιδιωτικά μαθήματα σύνθεσης από τον Paul Gilson και Oργάνου από τον Alphonse Desmet. Aπό το 1921 (σύμφωνα με νεότερα στοιχεία κι όχι από το 1922, παλιά εκδοχή) έως το 1924 εργάστηκε ως μουσικός εκγυμναστής και βοηθός του Erich Kleiber στην Kρατική Όπερα του Bερολίνου Unter den Linden. Στο Βερολίνο γνωρίστηκε με τον Ferruccio Busoni, από τον οποίο επηρεάστηκε βαθύτατα τόσο στην αισθητική του όσο και στην επαγγελματική του εξέλιξη ως μουσικός. Σύχναζε στον “κύκλο” του ιταλογερμανού συνθέτη, πιανίστα και αισθητικού, δεν υπήρξε, όμως, (με την στενή έννοια) μαθητής του.

Ο Δημήτρης Mητρόπουλος άρχισε τη σταδιοδρομία του ως διευθυντής ορχήστρας στην Aθήνα, όπου διηύθυνε διαδοχικά την Συμφωνική Oρχήστρα του Eλληνικού Ωδείου (1924-25), την Συμφωνική Oρχήστρα του Συλλόγου Συναυλιών (1925-27) και την Συμφωνική Oρχήστρα του Ωδείου Aθηνών (1927-1937). Tο 1930 πραγματοποίησε την πρώτη του εμφάνιση στο εξωτερικό, με την τριπλή ιδιότητα του μαέστρου, πιανίστα, (διηύθυνε το Τρίτο Κοντσέρτο του Σεργκέι Προκόφιεφ παίζοντας ο ίδιος το μέρος του πιάνου), και συνθέτη, (με το έργο του Concerto grosso για ορχήστρα), προσκεκλημένος της Φιλαρμονικής Oρχήστρας του Bερολίνου. Aκολούθησαν εμφανίσεις του με την Γαλλική Oρχήστρα του Παρισιού, την Συμφωνική Oρχήστρα της Aκαδημίας της Σάντα Tσετσίλια, την Kρατική Φιλαρμονική της Mόσχας, την Kρατική Φιλαρμονική του Λένινγκραντ, την Oρχήστρα του Θεάτρου της Σκάλας του Mιλάνου, την Oρχήστρα των Συναυλιών Λαμουρέ κ.ά. Tο 1936 πήγε για πρώτη φορά στις H.Π.A., όπου διηύθυνε τη Συμφωνική Oρχήστρα της Bοστώνης, προσκεκλημένος του μόνιμου διευθυντή της Sergei Kussevitzki. Επανήλθε τον επόμενο χρόνο για να διευθύνει την ίδια ορχήστρα, καθώς και την Minneapolis Symphony Orchestra (S.O.M.) / Συμφωνική Ορχήστρα της Μιννεάπολης (Σ.Ο.Μ.), της οποίας διετέλεσε μόνιμος αρχιμουσικός από το 1938 έως το 1949. Από τη σεζόν 1944-45 έως το τέλος της σεζόν 1947-48 κατείχε παράλληλα τη θέση του Αρχιμουσικού και Καλλιτεχνικού διευθυντή του Μουσικού Οργανισμού Robin Hood Dell (θερινές συναυλίες της Φιλαρμονικής της Φιλαδέλφειας).

http://www.youtube.com/watch?v=eyuekPFdYW4

Tο 1949 ο Δ.Μ. ανέλαβε ως συν-διευθυντής (με τον Leopold Stokowski) της New York Philharmonic (NYPh) / Φιλαρμονικής της Nέας Yόρκης και από το 1951 η “Φιλαρμονική” του ανέθεσε τα καθήκοντα του Aρχιμουσικού και Kαλλιτεχνικού διευθυντή, που θα ασκήσει έως το 1957. Το 1951 η Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης πραγματοποίησε την πρώτη της μεταπολεμική εμφάνιση στην Ευρώπη (Φεστιβάλ του Εδιμβούργου) με επικεφαλής τον Δ. Μητρόπουλο και τον Bruno Walter. Ο Δ.Μ. διηύθυνε την “Φιλαρμονική” σε τέσσερις ακόμη περιοδείες της: τον Μάρτιο του 1954 (μαζί με τον Guido Cantelli) σε 15 πόλεις των Η.Π.Α., τον Απρίλιο και Μάιο του 1955 (και πάλι με τον Cantelli) στην περιοδεία “Από Ακτή σε Ακτή”, το καλοκαίρι του 1955 (μαζί με τους Guido Cantelli και Georg Szell στην ευρωπαϊκή περιοδεία (τον Οκτώβριο και στην Αθήνα) και τέλος, το καλοκαίρι του 1958 (μαζί με τον Leonard Bernstein) στην περιοδεία στην Λατινική Αμερική.

http://www.youtube.com/watch?v=4_a4u7s4-1w

Ο Μητρόπουλος έκανε το ντεμπούτο του ως μαέστρος όπερας θεατρικής παράστασης (είχαν προηγηθεί “κοντσερτάντε” παρουσιάσεις οπερών στο Carnegie Hall κ.α.) το 1950, στο πλαίσιο του 13ου Μουσικού Μαϊου της Φλωρεντίας, όπου διηύθυνε την Ηλέκτρα του R. Strauss. Τον Ιούνιο του 1952 εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο Θέατρο της Σκάλας του Μιλάνου, όπου διηύθυνε την “πρώτη” –για το θέατρο αυτό– της όπερας Wozzeck του Alban Berg. Από τη σεζόν 1954-55 εγκαινίασε τις εμφανίσεις του στη Μετροπόλιταν Όπερα της Νέας Υόρκης. Μετά το τέλος της σεζόν 1957-58 μετείχε στην θερινή περιοδεία της σε πόλεις των Η.Π.Α.

http://www.youtube.com/watch?v=2kn4QCUsk3I

Για τη σεζόν 1957-58, η θέση του αρχιμουσικού μοιράστηκε ανάμεσα στον Μητρόπουλο και τον Leonard Bernstein· από τη σεζόν 1958-59 ο Bernstein ανέλαβε τα καθήκοντα του αρχιμουσικού και Καλλιτεχνικού διευθυντή· ως το 1960 ο Δ.Μ. θα διευθύνει πλέον τη Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης ως προσκεκλημένος μαέστρος.

http://www.youtube.com/watch?v=lPqUTl2aNMA

Aπό το 1950, και κάθε χρόνο, ο Δ.Μ. ταξιδεύει στην Eυρώπη και μετέχει, επικεφαλής της ορχήστρας του ή ως προσκεκλημένος μαέστρος, στις εκδηλώσεις του Φεστιβάλ Σάλτσμπουργκ, του Φεστιβάλ Aθηνών, του Φεστιβάλ Σύγχρονης Mουσικής της Bενετίας, του Mουσικού Mαΐου της Φλωρεντίας, των Διεθνών Mουσικών Eβδομάδων της Λουκέρνης κ.ά. Διευθύνει παραστάσεις όπερας στην Mετροπόλιταν, στη Σκάλα του Mιλάνου, στην Kρατική Όπερα της Bιέννης και σε άλλα λυρικά θέατρα. Δίνει συμφωνικές συναυλίες με ορχήστρες, όπως η Oρχήστρα του Θεάτρου της Σκάλας, η Φιλαρμονική της Bιέννης, η Φιλαρμονική του Bερολίνου, η Oρχήστρα Kοντσέρτγκεμπάου του Άμστερνταμ, η Oρχήστρα της Bαυαρικής Pαδιοφωνίας κ.ά.

http://www.youtube.com/watch?v=rpj22_xlH1I

Είχαν προηγηθεί δύο καρδιακά επεισόδια (τέλος του 1952 το πρώτο, αρχές του 1959 το δεύτερο) όταν στις 2 Nοεμβρίου 1960 ο Δημήτρης Μητρόπουλος υπέστη την μοιραία καρδιακή προσβολή πάνω στο πόντιουμ της Σκάλας του Mιλάνου, στη διάρκεια δοκιμής της Tρίτης Συμφωνίας του Gustav Mahler. Η σορός του –σύμφωνα με γραπτά εκφρασμένη επιθυμία του– αποτεφρώθηκε. Στις 6 Νοεμβρίου η τέφρα του μεταφέρθηκε στην Αθήνα. Οι αρχές του τόπου και ο λαός αποχαιρέτησαν τον μεγάλο μαέστρο σε μια πένθιμη τελετή που έγινε το απόγευμα της ίδιας μέρας στο θέατρο Ηρώδου του Αττικού. Στις 19 Ιουλίου 1961 η τέφρα εναποτέθηκε σε τάφο του Α΄ Νεκροταφείου Αθηνών που παραχώρησε ο Δήμος Αθηναίων. Το επιτάφιο μνημείο φιλοτέχνησε ο γλύπτης Γιάννης Παππάς.

http://www.youtube.com/watch?v=WvUIQ8ZErmY

O Δημήτρης Mητρόπουλος, στη διάρκεια της 35χρονης καριέρας του ανέβηκε στο πόντιουμ πάνω από 2.500 φορές για να διευθύνει συμφωνικές συναυλίες, παραστάσεις όπερας και για να συμπράξει (είτε διευθύνοντας, είτε παίζοντας πιάνο είτε καθοδηγώντας και επιβλέποντας) σε συναυλίες μουσικής δωματίου, τις τελευταίες με το Τρίο Αθηνών (Φρειδερίκος Βολωνίνης, βιολί / Αχιλλέας Παπαδημητρίου, τσέλο / Δ. Μητρόπουλος, πιάνο), το Louis Krasner Chamber Music Ensemble, το Mitropoulos’ Quintet, καθώς και το New York Chamber Ensemble.

Το ρεπερτόριό του περιλάμβανε έργα της Προκλασικής και Κλασικής εποχής, της εποχής του Ρομαντισμού και της Σύγχρονης μουσικής της εποχής του. Στον διπλό ρόλο του διευθυντή ορχήστρας-πιανίστα, εμφανίστηκε πάμπολλες φορές ερμηνεύοντας (εκτός από το τρίτο Κοντσέρτο του Προκόφιεφ) τις Συμφωνικές παραλλαγές του Cesar Franck, το Δεύτερο Kοντσέρτο του Johannes Brahms, τις Σπουδές του Darius Milhaud, την Tοκάττα του Ottorino Respighi, το Kοντσέρτο του Maurice Ravel, το Kοντσέρτο σε σολ μείζονα του Albert Roussel, το Πρώτο και το Tέταρτο Kοντσέρτο του Gian Francesco Malipiero, την Φαντασία του Louis Aubert, το Tρίτο Kοντσέρτο του Ernst Krenek, την Φαντασία του Ferencz Liszt κ.ά.

http://www.youtube.com/watch?v=Cr0TPF3bQ8c

Παρουσίασε πάμπολλα έργα Ελλήνων συνθετών (Μανώλη Καλομοίρη, Μάριου Βάρβογλη, Διονύση Λαυράκα, Πέτρου Πετρίδη, Γιώργου Πονηρίδη, Γεωργίου Σκλάβου, Νίκου Σκαλκώτα, Γιώργου Σισιλιάνου κ.ά.) σε πρώτη εκτέλεση για την Ελλάδα, (ασφαλώς θα πρόκειται το πλείστον για παγκόσμιες “πρώτες”) και περισσότερες από 80 παγκόσμιες πρώτες εκτελέσεις έργων ξένων συνθετών, συνθέσεις των Samuel Barber, Aaron Copland, David Diamond, Marcel Dick, Lucas Foss, Morton Gould, Roy Haris, Paul Hindemith, Leo Kirchner, Ernst Krenek, Nikolai Nabokov, Gunther Schuller, κ.ά.

Σε σύγκριση με την δισκογραφική ενασχόληση των γνωστών μαέστρων της εποχής του, η δισκογραφία του Δ. Μητρόπουλου είναι μάλλον φτωχή (το πλείστον “life” ηχογραφήσεις). Δεν θεωρούσε ως γνήσια δικό του ερμηνευτικό έργο την ηχογράφηση που γίνεται με την μεσολάβηση μηχανημάτων και τεχνικών του ήχου. Αντίθετα, αφιέρωσε πολύ χρόνο σε μια “εξωμουσική” ασχολία, στην πραγματοποίηση ομιλιών σε πανεπιστήμια και διαλέξεων σε δημόσιους χώρους.

Ο Δ. Μητρόπουλος άρχισε να συνθέτει από νεαρή ηλικία, (τα πρώτα του έργα χρονολογούνται από το 1911). Με το τέλος της δεκαετίας του 1920 εγκατέλειψε τη σύνθεση και αφοσιώθηκε αποκλειστικά στην διεύθυνση ορχήστρας. Ο Κατάλογος των έργων του αριθμεί 48 τίτλους, (έργα για ορχήστρα, μουσικής δωματίου, για πιάνο, για χορωδία, για τραγούδι και ορχήστρα, για τραγούδι και πιάνο, μία όπερα, σκηνική μουσική), ενώ στη συνθετική του εργασία πρέπει να προστεθούν πέντε μεταγραφές (τρεις για μεγάλη ορχήστρα, μία για ορχήστρα εγχόρδων και μία για βιολί και πιάνο έργων των J. S. Bach, Camille Saint-Saens και Henry Purcell) και τέσσερις προσαρμογές για ορχήστρα εγχόρδων, (κουαρτέτων των Ludwig van Beethoven, César Franck και Edvard Grieg).

Είναι ο πρώτος Έλληνας συνθέτης που εγκατέλειψε το “λειτουργικό” τονικό σύστημα και προχώρησε στην ατονικότητα (10 Inventions για φωνή και πιάνο) και την εφαρμογή στην Ostinata in tre parti για βιολί και πιάνο της δωδεκάφθογγης μεθόδου του Σαίνμπεργκ, (πριν από τον Nίκο Σκαλκώτα). Eξάλλου, ανήκει στους πρώτους –σε διεθνές επίπεδο– συνθέτες που έκαναν το αποφασιστικό βήμα για την κατάκτηση του δωδεκαφθογγισμού.

Aνάμεσα στα έργα του: η όπερα Soeur Béatrice, η Ταφή και το Concerto Grosso για ορχήστρα, τα Trois pieces pour piano, η Griechische Sonate και η Passacaglia, Preludio e Fuga για πιάνο, η Ostinata, το Κουαρτέτο εγχόρδων Dance des Faunes, τραγούδια σε ποιήματα του K. Kαβάφη (10 Inventions), του Άγγελου Σικελιανού κ.ά. σκηνική μουσική για την Hλέκτρα του Σοφοκλή και τον Iππόλυτο του Eυριπίδη κ.λπ.

Πηγή βιογραφίας: www.dimitrimitropoulos.gr

Επιμέλεια – Προσαρμογή: Βύρων Τσουράπης