Είτε για γεωπολιτικούς λόγους, είτε για το πετρέλαιο του ή τα πυρηνικά του το Ιράν είναι πάντα στην επικαιρότητα. Τι γίνεται όμως με τον πολιτισμό του? Τι μουσική ακούν οι Ιρανοί?
Αρχικά, να υπενθυμίσουμε ή να κάνουμε γνωστό σε όσους δεν το ξέρουν, ότι το Ιράν έχει μία μακρά ιστορία, αφού προέρχεται από την πάλαι ποτέ ισχυρή Περσία. Επομένως, μία τέτοια χώρα δεν μπορεί να μην έχει και μία πλούσια μουσική παράδοση.
Η μουσική του Ιράν έχει χιλιάδες χρόνια ιστορίας. Γίνεται μια διάκριση μεταξύ της επιστήμης της μουσικής, ή Μουσικολογίας,( η οποία, ως κλάδος πάντα είχε μεγάλη σημασία στην Περσία και το Ιράν) , με την μουσική απόδοση (Tarab, Navakhteh, Tasneef, Taraneh ή πιο πρόσφατα Muzik) , η οποία είχε μια δύσκολη και συχνά οξεία σχέση με τις θρησκευτικές αρχές, και γενικά με την ιρανική κοινωνία. Η περσική κλασική μουσική ξεκινά από την αρχαιότητα. Μουσικοί όπως οι Barbad ήταν θρυλικοί στην αυτοκρατορία της εποχής των Σασσανιδών.
Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, η «musiqi-e Assil» ακουγόταν σχεδόν εξ’ ολοκλήρου στις βασιλικές αυλές της μοναρχίας. Μετά το 1925 όμως, η δυναστεία των Παχλεβί χρηματοδοτεί και υποστηρίζει την παραδοσιακή ιρανική μουσική «Musiqi-e Assil» και την καθιστά διαθέσιμη σε όλους. Ιδιαίτερα μετά το 1960 που πωλούνταν και κασέτες. Κατά τη διάρκεια της δυναστείας Παχλεβί 1925-1979, το Ιράν «γέννησε» μερικούς πολύ γνωστούς τραγουδιστές και μουσικούς, όπως: Badie Zadeh, Banan, Marzeyeh, Hoseyn Ghawami, Taj Esfahani, και οργανοπαίκτες όπως Majid Kiani, Shahnazi, Abolhasan Saba, Bahari, Hossein Tehrani, Faramarz Payvar, Ali Tadjvidi, Jalil Shahnaz και Ηassan Kassai.
Τα χρόνια μετά την επανάσταση του 1979 προέκυψαν καλλιτέχνες, οι οποίοι είχαν την έγκριση της νέας ισλαμικής δημοκρατίας, όπως οι : Parviz Meshkatian , Sodeyf Rambod , Hatam Askari Farahani , Jamshid Andalibi , Kayhan Kalhor , Mohammad Reza Lotfi , Hossein Alizadeh , Talai , Mohammad Reza – Shajarian και Shahram Nazeri .
Ακόμα κι αν η εποχή της επανάστασης συνέπεσε με τη δημοτικότητα της μουσικής , μουσική και Ισλάμ δεν είχαν πάντα τις καλύτερες σχέσεις! Πολλοί συντηρητικοί Ιρανοί ήταν αντίθετοι ακόμα και στις απλές μελωδίες και τους στίχους της κλασικής μουσικής . Στις γυναίκες απαγορευόταν να τραγουδούν για τα αρσενικά ακροατήρια. Για το λόγο αυτό, ορισμένες τραγουδίστριες , συμπεριλαμβανομένης της Maryam Akhondy , άφησαν την Ισλαμική Δημοκρατία για να εργαστούν στο εξωτερικό.
Οι πιο γνωστοί κλασικοί τραγουδιστές εν ζωή είναι : Sodeyf , Shajarian , Shahram Nazeri, Mohsen Keramati , Homayoun Shajarian , Hamid Reza Nourbakhsh και Iraj Bastami .
Όσο για την παραδοσιακή μουσική, σε αντίθεση με πολλούς πολιτισμούς, ο αυτοσχεδιασμός παίζει μικρό ρόλο ,αφού οι folk μελωδίες χαρακτηρίζονται από σχετικά σαφείς μελωδικές και ρυθμικές ιδιότητες . Υπάρχει μία ποικιλία παραδοσιακών τραγουδιών, όπως τραγούδια του γάμου , νανουρίσματα , τραγούδια αγάπης, χορευτικά κομμάτια , κλπ. Επίσης, υπάρχουν κυριολεκτικά δεκάδες μουσικά όργανα, διαφόρων ειδών, που παίζονται από τους ανθρώπους της υπαίθρου . Στην πραγματικότητα, κάθε περιοχή της χώρας μπορεί να καυχηθεί για τα δικά της μέσα.
Το Ιράν φιλοξενεί διάφορες εθνοτικές ομάδες , συμπεριλαμβανομένων των Αζέρων , Κούρδων , Bakhtiari και των λαών Βαλούχων , καθεμία από τις οποίες έχει την δική της μουσική παράδοση.
Φυσικά, στις μέρες μας, πολύ διάσημα είναι και άλλα είδη στο Ιράν, όπως η ποπ μουσική, η ροκ, το hip hop και το rap. Ιρανοί καλλιτέχνες, κυρίως νέοι σε ηλικία, έχουν επηρεαστεί πολύ από τα αμερικανικά και ευρωπαϊκά συγκροτήματα, κι έχουν ακολουθήσει τα βήματα τους, σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία στο Ιράν.
Μουσικά Όργανα
Ταμπουρίνο
Ταμπουρίνα υπάρχουν από την αρχαιότητα. Εμφανίζονται στο Μεσαίωνα, αρχικά στη Μέση Ανατολή και το 1300 στην Ευρώπη. Υπήρξαν πάντα στενά συνδεδεμένα με την παραδοσιακή μουσική πολλών εθνών όλου του κόσμου, κυρίως όμως της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής και εμφανίζονταν σε διάφορες παραλλαγές και σχήματα (εξάγωνα στη Χιλή, οκτάγωνα στη Κίνα, τετράγωνα στην Πορτογαλία και Ισπανία). Στην Ελλάδα, το γνωστό σε όλους μας ντέφι, δεν είναι παρά ένα ταμπουρίνο χωρίς μεμβράνη.
Kanoune:
Αραβικά συγγράμματα γράφουν για το Kanoon ή Kanoune, από τον 10ο κιόλας αιώνα. Στις μέρες μας χρησιμοποιείται και είναι αρκετά δημοφιλές στη Βόρεια Αφρική, τη Μέση Ανατολή, την Τουρκία, την Περσία και την Ανατολική Ευρώπη.
Ούτι:
Το ούτι είναι έγχορδο μουσικό όργανο, που κατάγεται από την Περσία και είναι αρκετά διαδεδομένο στις μουσικές της Μέσης Ανατολής αλλά και στην ελληνική παραδοσιακή μουσική. Συγγενεύει με το λαούτο.
Rebab:
Το rebab προέρχεται από την οικογένεια του λαούτου. Η λέξη είναι αραβική και χρονολογείται τουλάχιστον από τον 8ο αιώνα. Το rebab έχει στενό δεσμό με τον ισλαμικό πολιτισμό και θεωρείται ότι είναι ο πρόγονος του σύγχρονου βιολιού. Αν και είναι πιθανόν να έχει τις ρίζες του στην Αραβία και την Περσία, η επιρροή του έχει φτάσει ως την Άπω Ανατολή, την Ινδονησία και σε περιοχές της δυτικής Ευρώπης και της Αφρικής.
Σαντούρι:
Το σαντούρι είναι έγχορδο-κρουστό μουσικό όργανο. Το όνομά του προέρχεται από την ελληνική λέξη «ψαλτήριον», κι αργότερα μέσω της περσικής γλώσσας σαντούρ. Πρόκειται για αρχαίο μουσικό όργανο που πιθανότατα προέρχεται από την Περσία από την οποία και διαδόθηκε τόσο προς την Ινδία και την Κίνα, όσο και δυτικά στη Μέση Ανατολή και τη Βαλκανική χερσόνησο. Κατασκευάζεται συνηθέστερα από ξύλο καρυδιάς. Έχει σχήμα τραπεζοειδές , στο οποίο υπάρχουν οριζοντίως 72 μεταλλικές χορδές, ανά τρεις για κάθε φθόγγο, αποδίδοντας έτσι 23 νότες, με τις μεγαλύτερες σε μήκος χορδές στο κάτω μέρος και τις μικρότερες στο άνω.
