Πάμε Θέατρο: Παγκόσμια ημέρα Ραδιοφώνου | Αφιέρωμα στο ραδιοφωνικό θέατρο

Η θεατρική μας στήλη ετοίμασε ένα αφιέρωμα για σήμερα για το ραδιοφωνικό θέατρο. Πρόκειται για τις ηχογραφίσεις θεατρικών έργων που έγιναν με σκοπό να ακουστούν στο ραδιόφωνο. Από το 1938 που ήρθε το ραδιόφωνο στην Ελλάδα και περίπου 10.000 συσκευές κυκλοφόρησαν σε όλη τη χώρα, αμέσως ξεκίνησαν και οι ραδιοφωνικές εκπομπές αφιερωμένες στο θέατρο, όπως ήταν «Το Θέατρο της Τετάρτης» και «Το Θέατρο της Κυριακής». Οι εκπομπές αυτές είχαν τεράστια απήχηση στο κοινό και δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε τους λόγους. Αρχικά στα χρόνια αυτά, τα θέατρα που υπήρχαν ήταν σχεδόν αποκλειστικά στην Αθήνα και το εισιτήριο τους στοίχιζε πολύ ακριβά ενώ παράληλα ο αναλφαβητισμός άγγιζε το 75-80%. Άρα το κοινό το οποίο που είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει παραστάσεις περιοριζόταν εκ των πραγμάτων. Με το θέατρο στο ραδιόφωνο λοιπόν ολόκληρος ο πληθυσμός της Ελλάδας μπορούσε να παρακολουθήσει μια θεατρική παράσταση.

Και βέβαια αυτό που είναι σημαντικό είναι ότι οι ακροατές είχαν την ευκαιρία να ακούν παραγωγές υψηλού επιπέδου καθώς τους ρόλους ερμήνευαν οι μεγαλύτεροι και πιο δημοφιλείς ηθοποιοί της εποχής, πρωταγωνιστές του Εθνικού Θεάτρου όπως ο Χόρν, η Λαμπέτη, η Μερκούρη, η Βουγιουκλάκη,ο Παπαμιχαήλ,η Μαίρη Αρώνη,ο Μπάρκουλης και σκηνοθετούσαν κορυφαίοι σκηνοθέτες της εποχής. Οι μεταδόσεις αυτες περιελάμβαναν τα μεγαλύτερα αριστουργήματα της ελληνικής και παγκόσμιας δραματουργίας. Έχουν ηχογραφηθεί πάρα πολλά έργα που δεν είναι όλα διαθέσιμα πλέον, τα περισσότερα ανήκουν πια στην ΕΡΤ. Είναι έργα του Σαίξπηρ,του Τένεσι Ουίλιαμς, του Άντον Τσέχωβ, του Ίψεν, του Ιονέσκο και έχουν γίνει μέχρι και διασκευές μυθιστορηματων.Τα θεατρικά που μεταδώθηκαν είναι αμέτρητα, για παράδειγμα «Το Θέατρο της Τετάρτης» και το «Το Θέατρο της Κυριακής» μετέδιδαν περίπου 100 έργα το χρόνο.

Το θετικό, φυσικά, στο ραδιόφωνο είναι ότι αφήνει τη φαντασία του ακροατή να απεικονίσει όπως αυτός θέλει τους ήρωες του έργου. Ο συγγραφέας του βιβλίου “Η Γλώσσα του Ραδιοφώνου” Άντριου Κρισέλ αναφέρει ότι: “στο κανονικό θέατρο ο θεατής μπορεί να απεικονίσει στο μυαλό του όσα συμβαίνουν ή αναφέρονται εκτός σκηνής, αλλά αυτό που του δείχνεται επί σκηνής αφήνει ελάχιστη ελευθερία στη φαντασία.Αντίθετα,ο ακροατής του ραδιοφωνικού θεάτρου φαντάζεται τη φυσιογνωμία των ηρώων, την ενδυμασία τους, όπως αυτός επιθυμεί.”

Ο Κρισέλ επισημαίνει στο ραδιοφωνικό ακροατή την κατάργηση της διάκρισης ανάμεσα σε ηθοποιούς-ερμηνευτές και θεατή-δέκτη. Τούτο έχει να κάνει με το γεγονός ότι παρόλο που οι λέξεις εκφέρονται από ηθοποιούς που βρίσκονται μακριά από τον ακροατή, μοιάζουν να είναι πιο “κοντά” του, διότι οι λέξεις είναι σα να εισβάλλουν στον ιδιωτικό του χώρο και να τον ‘’αναγκάζουν’’ να εκτελέσει κάποιες λειτουργίες που αλλιώς θα εκτελούνταν αυτόματα επί σκηνής. Για παράδειγμα ο ίδιος ο ακροατής θα φανταστεί και θα κάνει εικόνα τον ήχο της πόρτας που κλείνει ή τον ήχο των βημάτων στο πάτωμα.Έτσι λοιπόν το ραδιοφωνικό θέατρο ενισχύει τη φαντασία του ακροατή και τον κάνει μέρος της θεατρικής δημιουργίας. Ακόμα και τώρα ακούγοντας τις εκπομπές αυτές, παρά το γεγονός ότι γνωρίζουμε από πρίν το έργο και το ότι οι ηχογραφήσεις αυτές ίσως είναι κάτι το ξεπερασμένο καθώς έχουμε βιώσει νέες εκπλήξεις στο θέατρο, νοιώθουμε ενδιαφέρον, αγωνία για τη συνέχεια και πλάθουμε μια εικόνα από τους ήχους μόνο που ακούμε.

Παραγωγές έγιναν επίσης και για τα παιδιά στη γνωστή «ώρα του παιδιού», όπου μεταδίδονται κλασικά ελληνικά έργα τμηματικά σε συνέχειες. Υπάρχει ακόμα διαθέσιμη η ηχογράφιση του 1977 με τον Δημήτρη Χόρν να διαβάζει τον Ευτυχισμένο Πρίγκιπα του Όσκαρ Ουάιλντ.

Το ραδιόφωνο λοιπόν υπήρξε το μεγάλο θεατρικό σχολείο για τους ακροατές της εποχής του αλλά και για τους νεότερους που άκουσαν της ηχογραφίσεις. Δίδαξε στον ακροατή τα μεγάλα κλασσικά νοήματα του θεάτρου, έκανε γνωστούς σε όλη την επικράτεια τους μεγάλους ηθοποιούς και τους μεγάλους συγγραφείς. Η αξία του είναι ανεκτίμητη καθώς κατάφερε να δώσει θεατρική παιδεία σε ανθρώπουε που αλλιώς δεν θα είχαν ποτέ την ευκαιρία στη ζωή τους να παρακολουθήσουν μια θεατική παράσταση.

Στο youtube υπάρχουν πολλά θεατρικά έργα ηχογραφιμένα. Ενδεικτικά παραθέτουμε ορισμένα εδώ:

Έξι πρόσωπα αναζητούν συγγραφέα – Λουίτζι Πιραντέλλο. (1977)

Λεωφορείον ο πόθος – Τέννεσι Ουίλιαμς

http://www.youtube.com/watch?v=M2liwJonZiU

Βυσσινόκηπος – Άντων Τσέχωφ

Ρινόκερος – Ιονέσκο

Πέερ Γκύντ – Ερρίκος Ίψεν