Πάμε Θέατρο | Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου : “Ερασιτέχνης θα πει.. “

«Έρωτα εσύ που παίρνεις τα παιδιά και τ’ ανεβάζεις στο σανίδι, για ένα τέτοιο αλλόκοτο ταξίδι..», μ’ αυτούς τους στίχους, του μουσικού Χρίστου Γιαννόπουλου θα ξεκινήσω σήμερα για να μιλήσω για το πιο μαγικό ταξίδι όλων, το θέατρο. Το θέατρο ξεκινά από την Αρχαία Ελλάδα ως μετεξέλιξη του διθυράμβου κι από τότε έχει παρασύρει στη μαγική του δίνη όλους τους λαούς ανεξαιρέτως. Δε θα μιλήσουμε, όμως, σήμερα για πράγματα που λίγο πολύ όλοι κάπου έχουμε ακούσει, ούτε με ανθρώπους που έχουμε θαυμάσει μέσα από τις δουλειές τους. Σήμερα θα μιλήσουμε για κάποιους άλλους, εκείνους τους εραστές της τέχνης ή αλλιώς τους ερασιτέχνες ηθοποιούς.

Ξέρετε, άραγε τι σημαίνει ερασιτεχνικό θέατρο; Ούτε εγώ ήξερα μέχρι να γίνω και εγώ ένα μικρό κομμάτι του. Πριν από τέσσερα χρόνια, σε μια κάπως περίεργη φάση ζωής βρέθηκα και εγώ σε ένα ερασιτεχνικό θεατρικό σχήμα το «Ρεφενέ» που έχει σαν έδρα του την Πάτρα. Το κλίμα ιδιαίτερα μαγικό. Πολλοί άνθρωποι μαζί, πολλές διαφορετικές ηλικίες, πολλά αντικρουόμενα ενδιαφέροντα και απόψεις, αλλά ένα κοινό σημείο αναφοράς: το θέατρο. Αυτό που έχουν οι ερασιτέχνες, όχι μόνο αυτοί που έζησα εγώ, αλλά κι άλλοι που γνώρισα είναι κάτι τόσο ξεχωριστό. Έχουν μια τρέλα αλλιώτικη, από εκείνες που δύσκολα θα βρεις σε επαγγελματία. Μα, δεν είναι άλλωστε τρελό να δίνεις την ψυχή σου, το χρόνο σου, την ενέργειά σου και να μην υπάρχει καμία υλική ανταμοιβή; Τα κάνεις όλα για ένα κοινό καλό, για ένα δυνατό χειροκρότημα, για μια σφιχτή χειραψία στο τέλος της παράστασης, για ένα συγχαρητήρια, γιατί στην τελική, δεν μπορείς να κάνεις αλλιώς.

Πολλοί θα σκεφτούν πως οι ερασιτέχνες είναι αυτοί που δεν μπόρεσαν να γίνουν επαγγελματίες. Ίσως εν μέρει να έχουν δίκιο. Δυσκολεύομαι κι εγώ να πιστέψω πως κανένας ερασιτέχνης δεν έχει σκεφτεί να μπορούσε να βγάζει λεφτά κάνοντας αυτό που αγαπά. Αλλά η αλήθεια είναι κάπου στη μέση. Ο ερασιτέχνης είναι ρομαντικός, είπαμε, ο αιώνιος εραστής της τέχνης του. Πόσο ερωτευμένος μπορείς να μείνεις, όταν αυτή τη σχέση τη διαπραγματεύεσαι με χρήματα; Προφανώς, και το ερασιτεχνικό θέατρο έχει ανάγκη τα χρήματα, αλλά για να ζήσει. Εκεί υπάρχει το εμείς και όχι το εγώ.

Ξέρετε τη λέει το τραγούδι παρακάτω:  «… τα πας μακριά από σπίτια και δικούς, μακριά από του κόσμου τη συνήθεια, ψάχνοντας μιαν αμφίβολη αλήθεια..». Γιατί αυτό είναι το θέατρο, επαγγελματικό ή ερασιτεχνικό. Είναι αυτή η αναζήτηση της αλήθειας, μιας αλήθειας τόσο προσωπικής και ταυτόχρονα τόσο έτοιμης να δοθεί στο κοινό. Μια αλήθεια που στο ερασιτεχνικό θέατρο ζυμώνεται από όλη την ομάδα. Γιατί ο σκηνοθέτης μπορεί να ήταν ηθοποιός σε μια προηγούμενη παραγωγή και να είναι σκηνογράφος σε μια επόμενη. Αυτό είναι που αγαπώ στο ερασιτεχνικό θέατρο, τη δυνατότητα να μπορείς να κάνεις διαφορετικά πράγματα. Μέσα από τη συμμετοχή σου σε μια ερασιτεχνική ομάδα μπορείς να βρεις τη δική σου αλήθεια. Αλλά κι αυτή απαιτεί χρόνο, αφοσίωση, προσήλωση στο στόχο και την πίστη πως θα βρεις μέσα σου αυτό που δεν πίστευες ότι υπήρχε.

Σ’αυτό το σημείο νομίζω πως πρέπει να μιλήσουν κι άλλοι ερασιτέχνες. Μίλησα, λοιπόν, με φίλους από διαφορετικές ομάδες. Γιατί είμαστε όλοι φίλοι, αφού μας ενώνει ο ίδιος έρωτας. Τους ζήτησα να μου μιλήσουν γι’ αυτο που αυτοί βρήκαν στο ερασιτεχνικό θέατρο. Ξεκίνησα από την ομάδα θεατρΙΛΙΟΝ, που βρίσκεται στην Αθήνα και έχω παρακολουθήσει δικές τους δουλειές.

«Έχοντας ζήσει την μισή μου ζωή μέσα σε ερασιτεχνικές θεατρικές ομάδες, αισθάνομαι ευτυχισμένος που έχω δει από απόσταση αναπνοής τόσους ανθρώπους, να προσπαθούν κάθε μέρα να ξεδιπλώσουν τα τσαλακωμένα φτερά τους… Να δημιουργήσουν, να ονειρευτούν, να ζήσουν… Κι ας τους θεωρούν πολλοί ως γραφικούς ημιμαθείς! Σαν τους τρελούς του χωριού! Άνθρωποι της διπλανής πόρτας είναι που προσπαθούν μέσω της τέχνης να γίνουν πιο όμορφοι… Και όταν τα καταφέρουν, εκπλήσσουν πραγματικά… Κερδίζοντας, ακόμα και τους πιο δύσπιστους, από το συνήθως ετερόκλητο κοινό, με την αλήθεια και την ανιδιοτελή αγάπη τους… Είναι ευκαιρία για την τέχνη, όχι απειλή, το να είσαι ερασιτέχνης… Φυσικά υπάρχει και ο κίνδυνος να το ξεχάσεις, να χάσεις την αγνότητά σου εικάζοντας ότι δεν είσαι. Αλλά έτσι κι αλλιώς όλα τα ανθρώπινα εγχειρήματα κινδυνεύουν από τις αυταπάτες…». Αυτή είναι η εμπειρία του Σταμάτη Μπαντούνα, ενός «τρελού» καλλιτέχνη που αποτυπώνει με απόλυτη ακρίβεια συναισθήματα που όλοι οι ερασιτέχνες έχουν βιώσει. Είναι πολλοί εκείνοι που φοβούνται το ερασιτεχνικό θέατρο, το χαρακτηρίζουν γεννόσημο και δεν το αγκαλιάζουν, όπως του αξίζει. Αυτό συμβαίνει γιατί κάτι αναγνωρίζουν σ’αυτό. Νομίζω, βλέπουν στους ερασιτέχνες αυτό που δε βλέπουν στα δικά τους μάτια.

Τον δικό της έρωτα μας περιγράφει η Αγγελική Στεφανάκη από τη θεατρική ομάδα θεατρΙΛΙΟΝ: «Στο ερασιτεχνικό θέατρο, κινητήριος δύναμη είναι ο έρωτας. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να ξεκαθαριστεί. Είναι δυσάρεστο ότι πολύς κόσμος έχει συνδυάσει το ερασιτεχνικό θέατρο με μια τέχνη κάπως «υποβαθμισμένη». Ως προς την ποιότητα, τις απαιτήσεις και τις προσδοκίες, κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Υπάρχει αναμφισβήτητα επαγγελματισμός. Όλα γίνονται με απόλυτη συνέπεια και ευσυνειδησία. Όλα γίνονται με πολύ προσπάθεια και κόπο…. Με πολλή δουλειά. Και με πολλή αγάπη. Μια αγάπη που μόνο ανιδιοτελής μπορεί να είναι. Οι εραστές του θεάτρου επιδιώκουν να είναι εκεί, δίνοντας και παίρνοντας αγάπη. Δημιουργούν και χτίζουν αυτή την ερωτική σχέση άλλοτε κερδίζοντας και άλλοτε χάνοντας… Γιατί τα προβλήματα που έχουν να αντιμετωπίσουν είναι πολλά. Δεν μπορούν όμως να ξεφύγουν… Και δε θέλουν να ξεφύγουν… Έτσι άλλωστε δεν γίνεται και σε κάθε έρωτα;»

Για τη συνέχεια, σκέφτηκα να πάμε κάπου πιο μακριά στην πανέμορφη Παραμυθιά, ένα μεγάλο χωριό της Θεσπρωτίας. Κι όσοι από εσάς αναρωτιέστε τι δουλειά μπορεί να γίνεται στην επαρχία, η θεατρική ομάδα Θ.Ε.Α.Τ.Ο με χρόνια ιστορίας στο ερασιτεχνικό θέατρο, έρχεται να δώσει την απάντηση της δια στόματος Γιάννη Δημάκα.

Θ – εραπεία ψυχής

Ε – λπίδα για ένα καλύτερο κόσμο

Α – ναδειξη των χαμένων αξιών μας

Τ – ρόπος έκφρασης και επικοινωνίας

Ρ – οή ξεχασμένων συναισθημάτων

Ο – μορφος κόσμος

Για τους Παραμυθιώτες αυτό είναι το θέατρο. Η ανάδειξη των συναισθημάτων τους και των αξιών τους. Είναι απλά ο δικός τους όμορφος κόσμος, το δικό τους παραμύθι και κανείς δεν μπορεί να τους το στερήσει.

Και τώρα ήρθε η ώρα για τους δικούς μου ανθρώπους. Αυτοί οι άνθρωποι από το Ερασιτεχνικό Σχήμα Πάτρας «Ρεφενέ» είναι σαν μια δεύτερη οικογένεια για μένα. Αγαπούν το καλό θέατρο, σέβονται το κοινό τους και του το δείχνουν, αλλά πάνω από όλα σέβονται τον εαυτό τους κι αυτό το ξέρουν μόνο εκείνοι κι όσοι τους γνωρίζουν.

«Το ερασιτεχνικό θέατρο το ασκούν με αφοσίωση άνθρωποι της καθημερινότητάς μας, άνθρωποι της πόλης μας, επαγγελματίες, νοικοκυρές, φοιτητές, μαθητές  που το μόνο που τους απασχολεί είναι η ανιδιοτελής προσφορά τους, η συμμετοχή και η μεγάλη αγάπη τους για την θεατρική τέχνη και τον πολιτισμό γενικότερα.  Το θέατρο μέσα από θεατρική πράξη και δράση  παρέχει στους ερασιτέχνες την χαρά της μεταμόρφωσης, να δημιουργήσουν και να νιώσουν τη χαρά της επιτυχίας, που είναι συνήθως το αποτέλεσμα σκληρής και επίμονης προσπάθειας, συλλογικής δράσης, συνεργασίας και ομαδικότητας. Οι διψασμένοι για θεατρική γνώση ερασιτέχνες διαβάζουν, σχολιάζουν, προτείνουν, αναλύουν, επιχειρηματολογούν, ανακαλύπτουν εποχές, είδη, χαρακτήρες, ηθικά διλήμματα, προσφέροντάς τους μια πολύτιμη εμπειρία. Ο ερασιτεχνισμός ανεξάρτητος από οικονομικά μέσα δίνει την δυνατότητα τα έργα που ανεβάζει να είναι πολυπρόσωπα με συνέπεια να δίνει σε όλους ευκαιρίες και να λειτουργεί η άμιλλα.

          Σε μια εποχή όπου ο άνθρωπος απομονώνεται  στον καναπέ της τηλεόρασης  και στη μοναξιά του Διαδικτύου, το θέατρο είναι άνοιγμα στον διπλανό μας, στην ανοχή και κατανόηση των αναγκών και των συναισθημάτων του άλλου, συμβάλλοντας έτσι στην θεμελιώδη πράξη της κοινωνικοποίησης. Μαθαίνουν στη συλλογική προσπάθεια και δουλειά, στην μεταξύ τους συντροφικότητα και αλληλεγγύη, στην αυτοπειθαρχία, στην εμβάθυνση των κειμένων, στην σωστή άρθρωση του λόγου, στην κατανόηση της λογοτεχνικής γλώσσας και των νοημάτων της, ακόμα να χορεύουν και να τραγουδούν, να κινούνται σωστά στο χώρο, να αγαπούν το σώμα τους και τόσα άλλα. Και όλα αυτά όχι για υλικά ανταλλάγματα αλλά γιατί αγαπάει,  είναι εραστής αυτής της τέχνης! Η ανάπτυξη του Ερασιτεχνικού Θεάτρου, είναι πιο αγνή ίσως μορφή ένδειξης αγάπης για το θέατρο…». Αυτό είναι για τον Παναγιώτη Γεωργαντόπουλο το ερασιτεχνικό θέατρο. Μια πράξη πειθαρχίας του εγώ σε ένα εμείς, μια συνεχής αναζήτηση της θεατρική γνώσης και της προσωπικής ανθρώπινης επαφής.

«Ο ερασιτεχνισμός είναι μια μεγάλη κατάθεση ψυχής, σε στιγμές που, ενώ η καθημερινότητα μας βαραίνει, βρίσκουμε μέσα από την καρδιά μας την ελαφρότητα της δημιουργίας. Στον ερασιτεχνισμό δίνουμε τη σκέψη μας, τη δουλειά μας, το χρόνο μας, την λίγη εναπομείνουσα ενέργειά μας, τη δημιουργικότητά μας, την αγάπη και το μεράκι μας, και αποκομίζουμε αρκετό πόνο, χαρά, συναίσθημα και αναμνήσεις, που θα μας κρατάνε συντροφιά μια ζωή.

Μέσα από τον ερασιτεχνισμό γεννιούνται ιδέες που πολλοί επαγγελματίες θα ζήλευαν, αλλά αυτό δεν μας κάνει εμάς επαγγελματίες. Μας κάνει λάτρεις, ρομαντικούς και τρελούς, που κάνουμε ότι κάνουμε όχι για να ΄βγάλουμε τα προς το ζειν αλλά για να ζήσουμε τη ζωή πιο έντονα, και, γιατί όχι, να μοιραστούμε αυτή τη ζωή με τους γύρω μας. Ο ερασιτέχνης δεν επηρεάζεται από τις μεγαλεπίβολες κριτικές ή από το πόσα καθίσματα γέμισαν κάθε βράδυ στις παραστάσεις. Αντιθέτως, ζεσταίνεται με το κάθε χαμόγελο και το κάθε χειροκρότημα, και ζει την παράσταση σαν να είναι κι αυτός θεατής, ρουφώντας την κάθε εμπειρία λες και βλέπει το έργο για πρώτη φορά. Μέσα από τον ερασιτεχνισμό γεννιούνται φίλοι, αδέρφια και άσπονδοι εχθροί, αλλά πάνω απ’ όλα γεννιέται ο προβληματισμός, η γνώση και η αγάπη για αυτή, και η απόλυτη τρέλα που χρειάζεται για να συνεχίσει να κάνει αυτό που ξέρει τόσο καλά να κάνει…». Την πληθώρα συναισθημάτων θετικών και αρνητικών που της γεννά ο ερασιτεχνισμός μας επεσήμανε η Καλλιόπη Γαλανοπούλου. Ο έρωτας είναι τρελός, έντονος και γεμάτος αντικρουόμενα συναισθήματα. Το γεγονός, όμως, ότι ο ερασιτέχνης είναι εκεί δηλώνει πως διαφορετικά δεν μπορεί. Και πράγματι, αυτό δύσκολα το βρίσκεις.

Και για το τέλος, κάτι τόσο ιδιαίτερο. Η Μπολάνη Χριστίνα  από το Θεατρικό Εργαστήρι Ελληνικής Κοινότητας Düsseldorf μας μιλά για την προσωπική της εμπειρία στο ερασιτεχνικό θέατρο και δεν μπορεί να αφήσει κανένας ασυγκίνητο.

«Το να περιγράψω το πως νιώθω για μια μεγάλη μου αγάπη, για ένα μεγάλο μου πάθος, μου είναι δύσκολο. Δεν ξέρω αν μπορώ να τα χωρέσω σε λίγες καλοστημένες προτάσεις. Γιατί για μένα αποτελεί όντως πάθος το να βρίσκομαι πάνω στη σκηνή, με μια αρκετά φουσκωμένη κοιλιά λόγω εγκυμοσύνης και κρατώντας τα άλλα 2 παιδιά μου μέχρι αργά το βράδυ στην πρόβα, μόνο και μόνο για να νιώσω μεγάλη ένταση, συγκίνηση, τρόμο, χαρά, αγωνία, λύπη! Συναισθήματα και ανθρώπινες εκφράσεις που θα πρέπει, με την καθοδήγηση και τις οδηγίες του σκηνοθέτη, να βγάλω από μέσα μου και να υποδυθώ. Είναι πολύ όμορφο το να μοιράζομαι αυτές τις εμπειρίες με ανθρώπους που απλά έχουν το ίδιο μεράκι (για να μην πω ψώνιο) με εμένα και το κάνουμε απλά ερασιτεχνικά! Το ίδιο ένιωθα στην Ελλάδα, το ίδιο αισθάνομαι κι εδώ, στη Γερμανία όπου έχω μεταναστεύσει, στη νέα μου κοινωνία, στη νέα θεατρική ερασιτεχνική ομάδα που φυσικά συμμετέχω! Τελικά, εάν μπορούσα να ξαναγίνω παιδί και να απαντήσω στην ερώτηση ” τι θες να γίνεις όταν μεγαλώσεις ” … η απάντηση θα ήταν : Ερασιτέχνης ηθοποιός.»

Όλοι οι παραπάνω είναι άνθρωποι με μια αγάπη. Είναι άνθρωποι που το πρωί θα πάνε στη δουλειά τους και θα κρυφτούν πίσω από γραφεία, πάγκους φαρμακείων, μέσα νοσοκομεία, σε οικοδομές, μέσα σε σχολικές τάξεις και έξω στο δρόμο. Είναι άνθρωποι που μπορεί να είναι δίπλα σου, να τους έχεις δει, να τους έχει μιλήσει και να μην έχεις καταλάβει το πάθος τους και το μεράκι τους. Είναι οι δικοί μου «φίλοι» και μακάρι να γίνουν και δικοί σου.. Κλείνω με τους αγαπημένους μου στίχους του Χρίστου Γιαννόπουλου..

«Ερασιτέχνης θα πει, να είσαι πάντα μια αρχή κι άσε τους άλλους μετά να ακολουθούν πάντα αργά… Ερασιτέχνης θα πει, δίχως καμιά προκοπή, το χειροκρότημα αυτό, θα το πληρώσεις κι αυτό.. Ερασιτέχνης κι εγώ με ένα πόθο κρυφό, για την προσπάθειά μου αυτή να ‘ρθείς κοντά θεατή.. Έτσι, όπως πάντα εδώ, θα επιμένω μακριά από το σπίτι μου και το κατεστημένο.. Έτσι όπως πάντα εδώ για άλλο τόσο μήπως λιγάκι από την φλόγα μου σου δώσω… Έτσι, όπως πάντα εδώ στην ίδια θέση, για να με βρεις όποτε θέλεις και σ’αρέσει.. Έτσι, όπως πάντα εδώ ερασιτέχνης, ένας παράνομος της κοινωνίας και της τέχνης…»

Σας ευχαριστώ όλους για τη βοήθεια…