Planet Music Tour | # 31, Tουρκία- Turkey

Ας μην ξεφύγουμε! Δεν θα σχολιάσουμε την Τουρκία ούτε πολιτικά, ούτε στρατηγικά, ούτε κοινωνικά. Θα αναλύσουμε μόνο τον πολιτισμό της, και συγκεκριμένα την μουσική κουλτούρα της, που πρέπει να ομολογήσουμε πως είναι πολύ πλούσια.

Ανατολίτικοι ήχοι, τσιφτετέλια και χοροί της κοιλιάς επικρατούν, όμως σταδιακά και όσο περνούν τα χρόνια, η δυτική – ευρωπαϊκή επιρροή γίνεται όλο και πιο έντονη στους ήχους των τραγουδιών. Πάντως στην Ελλάδα, όταν ακούμε «Τουρκία και μουσική» , το μυαλό μας πηγαίνει κατευθείαν σε όμορφες κοπέλες που χορεύουν τσιφτετέλι… και κακά τα ψέματα, αυτό μας αρέσει πολύ!

Ας δούμε όμως κάποιες λεπτομέρειες

Η Τουρκία είναι μία χώρα- σταυροδρόμι μεταξύ Ευρώπης, Ασίας, Αφρικής, πράγμα που σαφώς την έχει επηρεάσει πολύ και αυτό μπορούμε να το διακρίνουμε και στη μουσική της.

Οι ρίζες της παραδοσιακής μουσικής πηγαίνουν αιώνες πίσω, από τότε που οι Σελτζούκοι Τούρκοι αποίκισαν την Ανατολία και την Περσία, τον 11ο αιώνα.

Χορός της κοιλιάς

Ο χορός της κοιλιάς είναι ένα είδος χορευτικής μουσικής που προέκυψε μέσα στα χαρέμια των Οθωμανών Αυτοκρατόρων. Οι εκατοντάδες γυναίκες που ήταν στο χαρέμι μάθαιναν να λικνίζουν αισθησιακά το κορμί τους για να ευχαριστήσουν τον Αυτοκράτορα τους. Αργότερα, το συγκεκριμένα είδος διαδόθηκε κι εκτός χαρεμιού και έγινε κάτι σαν έθιμο για τους Τούρκους, που έβαζαν χορεύτριες να λικνίζονται στους ρυθμούς του χορού της κοιλιάς, σε πανηγύρια, γάμους, γιορτές κτλ.

Φυσικά, ο χορός της κοιλιάς, που είναι ο «πρόγονος» του τσιφτετελιού (Cifteteli) , διαδόθηκε και εκτός Τουρκίας. Δεν υπάρχει περίπτωση να μην έχετε δει κοπέλες να το χορεύουν στην Ελλάδα!

Λαϊκή μουσική

Κατά κύριο λόγο, τα λαϊκά τραγούδια της Τουρκίας περιγράφουν αληθινές ιστορίες αγάπης και ηρωισμού. Τα δημοτικά τραγούδια συνηθίζεται να παίζονται σε γάμους, γιορτές, ειδικές εκδηλώσεις, αλλά και σε κηδείες.

Φυσικά, σε κάθε περιοχή επικρατεί και διαφορετικό είδος λαϊκής μουσικής. Για παράδειγμα, μετά από γαμήλιες τελετές στην Μικρά Ασία, οι καλεσμένοι θα χορέψουν Zeybek (ναι σωστά μαντέψατε! Είναι το ζεϊμπέκικο!), στις περιοχές της Ρούμελης συνήθως χορεύουν Cifteteli, ενώ στις νοτιοανατολικές περιοχές χορεύουν Halay.

Φυσικά, στις μέρες μας πολύ διαδεδομένη είναι η ποπ μουσική (κυρίως από την δεκαετία του ’70 και μετά), ενώ η hip hop και η rock δεν πάνε πίσω! Οι νεότεροι Τούρκοι καλλιτέχνες μάλιστα, αγαπούν να βάζουν πιο λαϊκά και παραδοσιακά στοιχεία μέσα στα ποπ τραγούδια τους. Άλλωστε, οι περισσότερες συμμετοχές της Τουρκίας στην Eurovision εκπροσωπούν αυτό το «συνδυαστικό» είδος.

 Αμανέδες

Ο Αμανές αποτελεί ιδιόρρυθμο είδος μονωδικού, μακρόσυρτου και παθητικού τραγουδιού με κύριο χαρακτηριστικό την επανάληψη του τουρκικού επιφωνήματος αμάν (= έλεος, οίκτος). Παρότι ο αμανές φαίνεται να έχει τουρκότροπο μουσικό χαρακτήρα, πλείστοι έγκυροι ανατολιστές και μουσικοκριτικοί υποστηρίζουν ότι, αν και καλλιεργήθηκε από τους Τούρκους και άλλους λαούς της Ανατολής, φέρεται να έχει την αρχή και την επίδραση της Βυζαντινής μουσικής και συγκεκριμένα του ήχου που λέγεται “βαρύς” και ανήκει στο εναρμόνιο γένος. Παρόμοια χαρακτηριστικά με τους αμανέδες βρίσκουμε στους βαρείς και μακρόσυρτους επαναλαμβανόμενους ήχους όπως το χριστιανικό ψαλτικό «τεριρέμ».

Η λέξη «Αμανές», προσδιορίζεται εκ του συμφυρμού των τουρκικών λέξεων «αμάν» και «μανές» (= λιανοτράγουδο, δίστιχο ή τετράστιχο). Μουσικά, οι Αμανέδες έχουν δική τους τεχνοτροπία με υψηλόφωνη, βαριά και βαθιά μολπή (τραγουδιστική απόδοση) που σύρει επί μακρόν σε ένταση και ποικιλία τους ήχους των λέξεων προσδίδοντας έτσι ανατολίτικο πάθος απροσμέτρητης αισθηματικότητας (κοινώς «νταλκά»).

Μεβλεβήδες- Δερβίσηδες

Φυσικά δεν πρόκειται για είδος μουσικής ή χορού, όμως δεδομένης της σημαντικής θέσης του χορού στους λεγόμενους «Περιστρεφόμενους Δερβίσηδες», επιλέξαμε να κάνουμε μία μικρή αναφορά.

Οι Μεβλεβήδες ή Μεβλεβίτες δερβίσηδες (Mevlevi derviş, Μεβλεβί Ντερβίς) είναι ένα σουφικό τάγμα. Με τον όρο σούφιεννοούμε εκείνες τις πρώτες ασκητικές κοινότητες του Ισλάμ οι οποίες εγκατέλειψαν τα εγκόσμια, πρεσβεύοντας ότι το ανθρώπινο πεπρωμένο εξαρτάται από την ανεξιχνίαστη θέληση του Θεού. Σε αυτές τις κοινότητες επικράτησε αρχικά το ασκητικό στοιχείο του μυστικισμού, ενώ με την πάροδο του χρόνου ο ασκητισμός θεωρήθηκε ως προκαταρκτικό στάδιο για την επίτευξη της πνευματικής ζωής.

Η ιδεολογία των, στροβιλιζόμενων δερβίσηδων αντλεί το υλικό της από την ιδέα της περιστροφής. Η περιστροφή είναι θεμελιώδης συνθήκη της ύπαρξής μας. Όλα όσα υπάρχουν πάνω στο πρόσωπο της γης συνίστανται από περιστρεφόμενα ηλεκτρόνια, πρωτόνια και ουδετερόνια. Όλα περιστρέφονται και το ανθρώπινο πλάσμα ζει μέσω της κυκλικής περιστροφής του αίματος, των κυκλικών εναλλαγών της ζωής από την πρώτη στιγμή της γέννησής του.

Η μυστικιστική έκσταση μέσω του χορού δεν είναι μόνον έμπνευση του σουφισμού, αφού μαρτυρείται στους ορφικούς ύμνους και στα μυστήρια της Σαμοθράκης, όπως επίσης και στα διονυσιακά όργια ως χορός των μαινάδων. Ο μυστικισμός των Σούφι και ο εκστατικός χορός σεμά έχει τις ρίζες του πολύ πιο βαθιά στην ιστορία της περιοχής της Μικράς Ασίας και της Ανατολίας και συνδέεται άμεσα με τον μυστικισμό των αρχαίων μυστηριακών θρησκειών, ο οποίος είχε επιβιώσει ακόμα και τους χριστιανικούς χρόνους, φθάνοντας έως την εποχή του Ισλάμ.

Ο στροβιλισμός του ανθρώπου γύρω από τον άξονα του σώματός του από την αρχαιότητα ακόμα και πέρα από οποιεσδήποτε θρησκευτικές πρακτικές ήταν μια μέθοδος να ζαλιστεί και να «βγει η ψυχή από το σώμα». Όταν αυτό γίνεται μεθοδευμένα, μέσα από προκαθορισμένες θρησκευτικές τελετουργίες όπως η τελετή σεμά των δερβίσηδων, και με την υπόκρουση κατάλληλης μουσικής, τότε δεν επιδιώκεται απλώς να βγει η ψυχή από το σώμα αλλά επιπλέον να έρθει μέσω της έκστασης πιο κοντά στον Θεό. Αυτό επιτυγχάνεται με τη συσσώρευση ενέργειας η οποία οδηγεί στην έκσταση και τότε ο χορευτής με τις κινήσεις του σώματος του σχεδιάζει σαν ένα ζωντανό έργο τέχνης τα όσα ζει. Η λατρεία για τους σούφι είναι μια πορεία προς τα εμπρός και μέσα από την ιδιόρρυθμη λατρεία του χορού ο δερβίσης χορευτής απορροφάται, ενώνεται και ταυτίζεται με το μεταφυσικό, ξεπερνώντας το φράγμα του χώρου και του χρόνου. Σύμφωνα με τον ιμάμη Αλ Γκαζαλίπου έζησε τον 12ο αιώνα «ο χρόνος είναι σαν το σπαθί, αν δεν τον διαπεράσεις θα σε διαπεράσει».

Στον κόσμο αυτό, σύμφωνα με την διδασκαλία των σούφι, τα πάντα αλληλεπιδρούν και συνδέονται μεταξύ τους με έναν ιστό. Η μουσική και ο εκστατικός χορός είναι μόνο όργανα για να φτάσει ο χορευτής στη μεταφυσική εμπειρία. Πρόκειται για την ύψιστη κατάσταση συνειδητοποίησης του ανθρώπου, κατά την οποία η πρώτη του σκέψη είναι πως υπάρχει κάτι άλλο πολύ μεγαλύτερο από αυτόν, το οποίο και αναζητά.

Διάσημοι καλλιτέχνες

Ταρκάν

Ο Ταρκαν Τεβετογλου (γνωστός ως Ταρκαν) γεννήθηκε στις 17 Οκτωβρίου 1972 στην περιοχή Alzey της Γερμανίας. Είναι ο μεγαλύτερος σταρ της Τουρκίας και αποκαλείται Μegastar, γνωστός και στο εξωτερικό.

Η καριέρα του άρχισε το 1992 με το πρώτο του άλμπουμ Yine Sensiz (ξανά χωρίς εσένα)” οπού πούλησε 750.000 αντίτυπα. Η επιτυχία του μεγάλωσε το 1994 με το δεύτερο άλμπουμ του ”Aacayipsin” το 1994 στο οποίο συνεργάστηκε με πολύ μεγάλα ονόματα στον χώρο της μουσικής μπόρεσε να φτάσει τα 2,5 εκατ. αντίτυπα. Είχε γίνει πλέον ενας από τα μεγαλύτερα αστέρια της τουρκικής ποπ μουσικής με πάρα πόλους θαυμαστές οι όποιοι πολλαπλασιάζονταν με τον καιρό.

O Ταρκαν μεγάλωσε στην Γερμανία και συγκεκριμένα στην περιοχή Alzey μέχρι τα 14 του, οπού μετακόμισε μαζί με την οικογένεια του στο Karamursel της Τουρκίας και συνέχισε να φοιτά σε μουσικό σχολείο. Σπούδασε κλασική μουσική και παράλληλα δούλευε τραγουδώντας σε διάφορες δεξιώσεις με σκοπό να βοηθήσει οικονομικά την οικογένειά του. Με το πρώτο του αλμπουμ έγινε πολύ γνωστός και άρχισε να κατακτάει τις καρδιές πολλών κοριτσιών και να αποκτάει θαυμαστές. Σε κάθε περίοδο στην καριέρα του ήταν πολύ προσεκτικός και τελειομανής αφού κάθε του βήμα γίνονταν πρωτοσέλιδο στις εφημερίδες ενώ ο ίδιος πάντα προσπαθεί ακόμη και σήμερα να κρατάει τον εαυτό του μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Αγαπάει πάρα πολύ τα ζώα και την φύση και κάνει ότι περνάει από το χέρι του για να βοηθήσει στο θέμα αυτό. Συνολικά έχει κυκλοφορήσει 8 δίσκους.

https://www.youtube.com/watch?v=s0HuEvYNJNk

Sezen Aksu

Η Sezen Aksu ή Fatma Sezen Yildirim όπως είναι το αληθινό της όνομα, γεννήθηκε στις 13 Ιουλίου 1954 και είναι μία από τις πιο δημοφιλείς τραγουδίστριες της Τουρκίας. Δεν την αποκαλούν άδικα «Βασίλισσα της τουρκικής ποπ», άλλωστε. Έχει πουλήσει περισσότερα από 40 εκατομμύρια δίσκους παγκοσμίως, αφού εκτός από την Τουρκία, είναι γνωστή και στο εξωτερικό. Η Sezen Aksu έχει συνεργαστεί με τα μεγαλύτερα ονόματα της μουσικής σκηνής στην Τουρκία, αλλά και με τον Goran Bregovic, μία συνεργασία που υπήρξε πολύ ειτυχημένη.

Sertab Erener

Η Sertab Erener γεννήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 1964 στην Κωνσταντινούπολη κι είναι Τουρκάλα τραγουδίστρια. Κέρδισε τον διαγωνισμό τραγουδιού της Eurovision το 2003 με το τραγούδι Every Way That I Can συγκεντρώνοντας συνολικά 167 βαθμούς. Η Sertab κυκλοφόρησε το album της Every Way That I Can σε όλη την Ευρώπη και είχε μεγάλη επιτυχία. Συνεχίζει να ηχογραφεί τραγούδια στα Αγγλικά και στα Τουρκικά και το επόμενο της single Here I Am έγινε επιτυχία και έξω από τα σύνορα της Τουρκίας.

Στο Διαγωνισμό Congratulations για τα 50 έτη της Eurovision, η Sertab με το Every Way That I Can κατέλαβε την 9η από τις 15 θέσεις. Έκτοτε έχει κυκλοφορήσει αρκετά άλμπουμ και έχει κάνει αρκετά ντουέτα με πολλόυς καλλιτέχνες όπως τον Ricky Martin, την Ruslana και την Έλληνιδα τραγουδίστρια Μαντώ.

Συνολικά έχει κυκλοφορήσει 14 δίσκους.

Ηadise

Η Hadise Açıkgöz είναι τραγουδίστρια με καριέρα στο Βέλγιο και στην Τουρκία. Γεννήθηκε στο Μολ του Βελγίου από Τούρκους γονείς. Το 2005 κυκλοφόρησε το πρώτο της άλμπουμ με τίτλο “Sweat”, το οποίο έκανε μεγάλη επιτυχία στο Βέλγιο και έπειτα και στην Τουρκία. Το2006 ήταν παρουσιάστρια του Turkiye Popstar στην Άγκυρα, ενώ την περίοδο 2008-2009 παρουσίαζε το βέλγικο X-factor.

Το 2009 μετείχε στο Διαγωνισμό Τραγουδιού της Eurovision, που έγινε στη Μόσχα, με το τραγούδι Düm Tek Tek καταλαμβάνοντας την 4η θέση. Συνολικά έχει κυκλοφορήσει έξι δίσκους.

Murat Boz

Ο Μurat Boz γεννήθηκε στις 7 Μαΐου 1980 στο Eregli της Τουρκίας, κι εκπροσωπεί κυρίως το ποπ είδος. Εμφανίστηκε πρώτη φορά στο ευρύ κοινό το 2004, όταν εμφανίστηκε στο βίντεο κλιπ της επίσης διάσημης Τουρκάλας καλλιτέχνιδος Nil Karaibrahimgil. Ένα χρόνο αργότερα συμμετείχε στο single του γυναικείου γκρουπ Hepsi, και το 2006 κυκλοφόρησε το πρώτο δικό του single, με τίτλο «Aski Bulamam Ben». Από τότε έχει κυκλοφορήσει συνολικά τέσσερις δίσκους.

https://www.youtube.com/watch?v=_exKXBB1hG0

Nil Karaibrahimgil

Την αποκαλούν και απλά «Νil» και έχει γεννηθεί στην Άγκυρα της Τουρκίας, στις 17 Οκτωβρίου 1976. Η Nil δεν ξεκίνησε από πολύ μικρή να ασχολείται με το τραγούδι, αφού το 2000 αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου, με πτυχίο στις Διεθνείς Σχέσεις. Αργότερα, έκανε στροφή… πολλών μοιρών, και ξεκίνησε να ασχολείται επαγγελματικά με το τραγούδι, έχοντας σημαντικές επιρροές από τον πατέρα της, που ήταν μουσικός. Είναι ιδιαίτερα δημοφιλής, κυρίως λόγω των πολύ ξεχωριστών στίχων των τραγουδιών της, που συνήθως γράφει η ίδια. Και ένα στοιχείο για την προσωπική της ζωή: είναι παντρεμένη με τον αδερφό της Sertab Erener.

 Μουσικά Όργανα

Μπαγλαμάς

Ο μπαγλαμάς (ή baglama στα τούρκικα, από το ρήμα baglamak που σημαίνει «δένω») είναι το γνωστό σε μας τους Έλληνες έγχορδο μουσικό όργανο, που χρησιμοποιείται πολύ στην παραδοσιακή μουσική των λαών της Ανατολικής Μεσογείου, της Εγγύς Ανατολής και της Κεντρικής Ασίας. Μπορεί να το έχετε ακούσει και ως σάζι (saz), όπως το αποκαλούσαν από παλιά οι Οθωμανοί. Το σάζι έχει χρησιμοποιηθεί πάρα πολύ στην μουσική των Τούρκων, των Αζέρων, των Κούρδων, αλλά και σχεδόν όλων των λαών των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής. Στην Ελλάδα, συγχέουμε το όργανα «μπαγλαμάς» και «μπουζούκι», και έχει επικρατήσει ότι μπαγλαμαδάκι είναι το μικρό μπουζούκι.

Πάντως στην Τουρκία, ο μπαγλαμάς είναι το πιο δημοφιλές όργανο, και έχει πολλά διαφορετικά ονόματα, ανάλογα με τις περιοχές (για παράδειγμα: Divan Sazi, Bozuk, Cogur, Cura, Tambura κτλ). Ο μπαγλαμάς κατασκευάζεται από ξύλο μουριάς, κέδρου, οξιάς, ελάτου ή καρυδιάς. Υπάρχουν επίσης και ηλεκτρικοί μπαγλαμάδες, που συνδέονται με ενισχυτές.

Kemenche ( ή kemençe)

Το όνομα kemenche το δίνουμε σε διάφορα είδη έγχορδων μουσικών οργάνων, που έχουν καταγωγή από την Ανατολική Μεσόγειο, και πιο συγκεκριμένα από την Τουρκία και την Περσία. Πρόκειται για λαϊκά όργανα, συνήθως με τρεις χορδές, που παίζονται σε όρθια στάση. Στην ίδια οικογένεια οργάνων ανήκει και η Ποντιακή λύρα.