Πάμε Θέατρο: Γνωρίζοντας την Τέχνη της Φωτογραφίας με συνοδοιπόρο τον Πάτροκλο Σκαφιδά

Σίγουρα θα έχετε δει κάπου μια φωτογραφία του αλλά πολύ πιθανά να μην ξέρατε το όνομά του. «Ρινόκερος», «Οι Απόψεις Ενός Κλόουν», «Δεκαήμερο», «Έτσι είναι αν έτσι νομίζετε», «Όλα για τη Μητέρα μου», «Ο Έμπορος της Βενετίας», «Μεφίστο», «Ντον Τζιοβάνι», «Παραλλαγές Θανάτου», «Δυτική Αποβάθρα», «Βάτραχοι» ήταν μερικές από τις παραστάσεις που ξεχώρισαν τη θεατρική σεζόν που μας πέρασε. Κοντά στην όποια επιτυχία τους στάθηκαν και οι φωτογραφίες του Πάτροκλου κοσμώντας τα προγράμματα των παραστάσεων, τις αφίσες που κόσμησαν τα θέατρα (Εθνικό, Ακροπόλ, Θησείον, Πορεία) ή τοιχοκολλήθηκαν σε όλη την πόλη και εμπλούτισαν δεκάδες άρθρα και δημοσιεύσεις στον Τύπο. Το αγόρι που πριν χρόνια γοητεύτηκε από την πρώτη φωτογραφία που εμφάνισε στον σκοτεινό θάλαμο, σήμερα είναι ένας από τους πιο υπολογίσιμους φωτογράφους στον καλλιτεχνικό χώρο αλλά και σε άλλα γεγονότα. Πρόσφατα εξέθεσε την εξέχουσα δουλειά του «Αντένες» στην Πειραιώς 260 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Ποιος είναι όμως ο άνθρωπος πίσω από την φωτογραφική μηχανή μπόρεσα να μάθω ένα όμορφο βράδυ κάπου στον Κεραμεικό όπου μένει πλέον.

(Έμπορος της Βενετίας, σκην. Σ. Ευαγγελάτος)

Πότε ξεκίνησε η ενασχόλησή σου με τη φωτογραφία;

Ήμουν τυχερός γιατί είχα το βίωμα να βλέπω τον πατέρα μου να φωτογραφίζει ερασιτεχνικά. Ήταν η εποχή που δεν υπήρχε ακόμη η ψηφιακή φωτογραφία οπότε έμπαινα σε σκοτεινό θάλαμο, κάτι που ήταν πολύ εντυπωσιακό για την ηλικία μου. Άρχισα λοιπόν να πιάνω τις φωτογραφικές μηχανές, να μαθαίνω την τεχνική, να γοητεύομαι από όλο αυτό…

Θυμάσαι ποια ήταν η πρώτη φωτογραφία που εμφάνισες ως έφηβος σε εκείνον το σκοτεινό θάλαμο;

Ήταν το πορτραίτο κάποιων καλόγερων έξω από μια εκκλησία. Ήταν πολύ ιδιαίτερες φυσιογνωμίες σε ασπρόμαυρο φόντο να περπατάνε με μια αίσθηση ακινησίας.

Μετέπειτα σπούδασες φωτογραφία;

Όχι, ήταν εντελώς βιωματικό όλο αυτό. Κάναμε μια οικογενειακή επιχείρηση που πουλούσε φιλμ κι εμφάνιζε φωτογραφίες, ενώ σχετικά σύντομα άρχισα να φωτογραφίζω γεγονότα. Μεγαλώνοντας άρχισα να επιλέγω περισσότερο διαφημιστικά θέματα, μετά θέατρο… Αισθάνομαι βαθιά πως διάλεξα μόνος μου αυτό που ήθελα να κάνω κι αυτό με κάνει ευτυχισμένο.

Ποια διαφορά πιστεύεις έχει ο τρόπος που βλέπει ένας επαγγελματίας φωτογράφος τον κόσμο από έναν ερασιτέχνη;

Νομίζω καμία. Μπορεί κάλλιστα ένας ερασιτέχνης να βγάλει καλύτερη φωτογραφία από έναν επαγγελματία, απλώς ο επαγγελματίας επιφορτίζεται με μια επιπλέον υποχρέωση, τον πελάτη.

(Δεκαήμερο, σκην. Νίκος Καραθάνος)

Πως γίνεται αυτό που βλέπει κάποιος να βγαίνει διαφορετικό από αυτό που φωτογραφίζεις;

Σίγουρα οι λειτουργίες των αντικειμένων δεν είναι μονόπλευρες. Έχουν εικαστική αξία, χρώμα, μορφή που ξεπερνούν τη χρήση τους. Όταν φωτογραφίζεις απομακρύνεσαι λίγο από την πλαστική έννοια του κόσμου.

Επηρεάζει τη φωτογραφία σου η συναισθηματική κατάσταση των «μοντέλων» σου;

Βέβαια με αφορά πολύ η κατάσταση των ανθρώπων που φωτογραφίζω. Μπορεί να με κάνει να βγάλω πολύ ωραίες εικόνες ή να μη βγάλω καθόλου. Δεν μπορώ να μείνω καθόλου αμέτοχος.

Τα τελευταία χρόνια ασχολείσαι πολύ με το να φωτογραφίζεις την Τέχνη. Πως βλέπεις αυτή τη σύνδεση φωτογραφίας-θεάτρου;

Πέρα από την πρακτική της αξία του να καταγράψει μια δημιουργία δηλαδή του ότι προσπαθείς να μπεις μέσα σε αυτό που θέλει να πει ένας σκηνοθέτης και να το προλογίσεις –γιατί θεωρώ ότι πολλές φορές προλογίζω μια παράσταση- πρέπει να μπορούν η Τέχνη και η Φωτογραφία να συμπορεύονται, να μην υπολείπεται η μία της άλλης.

Πότε λες ότι μια δουλειά σου είναι επιτυχημένη;

Είναι κάποιες δουλειές που με ενδιαφέρουν πολύ εικαστικά γιατί έχουν ενδιαφέρον φως, ενδιαφέροντα πρόσωπα, αλλά ιδανικότερη είναι μια δουλειά που με αφήνει να μπω μέσα της και να κινηθώ στο χώρο.

(Ρινόκερος, σκην. Θ. Μοσχόπουλος)

Περιέγραψε μου λίγο πως είναι η δουλειά σου από την στιγμή που συμφωνείς να φωτογραφίσεις μια παράσταση μέχρι την στιγμή που κυκλοφορούν οι φωτογραφίες σου.

Καταρχάς κάνω μια συνάντηση με τον σκηνοθέτη και ζητάω το έργο –γιατί πολλές φορές είναι μια μετάφραση που δε τη βρίσκεις είτε γιατί είναι δυσεύρετη είτε γιατί την έχει κάνει ο ίδιος- οπότε το διαβάζω και συγχρόνως βλέπω κάποιες πρόβες. Είναι σημαντικό οι ηθοποιοί να σε βλέπουν σαν ένα πρόσωπο παρόν γιατί όταν πας να φωτογραφήσεις είσαι μέρος της παράστασης, σε ξέρουν. Αρχικά κάνουμε μια φωτογράφηση στις πρόβες για προώθηση, έπειτα κάνουμε μια φωτογράφηση κοντά στη γενική δοκιμή και φτιάχνεται το πρόγραμμα της παράστασης. Μου αρέσει πολύ να ανεβαίνω στον σκηνικό χώρο για να φωτογραφήσω τους ηθοποιούς σα να είμαι δρων πρόσωπο είτε να κάθομαι από κάτω σαν θεατής –αν θέλω να κάνω ένα πιο «κινηματογραφικό» πλάνο-  και δουλεύω αποκλειστικά με στιγμιότυπα, δηλαδή το αφήνω να κυλήσει και ξεχωρίζω συγκεκριμένες σκηνές.

Πως γίνεται η επιλογή των φωτογραφιών για το υλικό μιας παράστασης;

Η αρχική επιλογή γίνεται από μένα γιατί οι λήψεις είναι πάρα πολλές κι έπειτα από τον παραγωγό. Είναι μια δύσκολη διαδικασία γιατί πρέπει να επιλέξεις φωτογραφίες που να είναι κοντά στη ματιά του σκηνοθέτη, στο ύφος της παράστασης και του έργου και συγχρόνως να εξυπηρετούν τον σκοπό τους γιατί ας μην ξεχνάμε πως πολλές φορές οι φωτογραφίες πρέπει να είναι δελεαστικές προς το θεατή για να τον «φέρουν» στην παράσταση.

(Παραλλαγές Θανάτου, σκην. Γ. Χουβαρδάς)

Δουλεύεις με αυτό που λέμε «το κείμενο της φωτογραφίας», δηλαδή μέσα από την εικόνα σου λες μια ιστορία;

Βιώνω τη φωτογραφία πολύ συναισθηματικά, όχι λεκτικά. Προσπαθώ να βιώνω το θέμα μου και να παράγω μια συναισθηματική φόρτιση κι όχι μια περιγραφή μιας εικόνας.

Όταν κυκλοφορεί ένα δελτίο τύπου και δεν αναγράφεται το όνομα του φωτογράφου στους συντελεστές της παράστασης σε ενοχλεί;

Νομίζω πως κάθε έργο πρέπει να υπογράφεται, τίποτα περισσότερο τίποτα λιγότερο. Είναι κρίμα να κάνεις μια δουλειά και να μην φαίνεται πουθενά ότι την έκανες εσύ.

Έχεις κάποιο όνειρο σε σχέση με τη φωτογραφία;

Να συνεχίσω να εργάζομαι όλο και περισσότερο με ειλικρίνεια και με απλότητα!

Ως επαγγελματίας στο χώρο της φωτογραφίας, πως βλέπεις το φαινόμενο του instagram;

Το instagramαφενός είναι πολύ ενδιαφέρον γιατί έμαθε στον κόσμο να εκφράζεται άμεσα με εικόνες κι αφετέρου τον κράτησε προσγειωμένο σε μια πολύ στείρα απεικόνιση φίλτρων. Εκφράζει κατά τα γνώμη μου μια πολύ αδιάφορη πλευρά των πραγμάτων. Δεν είναι ανάγκη να απεικονίζουμε κάτι με ωραία χρώματα και να το αλλάζουμε από αυτό που είναι.

Κι ήρθαν οι selfies…

Βλέπεις ανθρώπους στο facebookπου έχουν ξανά και ξανά το πρόσωπο τους σε βαθμό που σκέφτεσαι πως χρήζουν ψυχολογικής θεραπείας. Δεν έχω πρόβλημα με το να κοιτά κάποιος τον εαυτό του στον καθρέφτη και να τον φωτογραφίζει, αλλά με ενοχλεί ο τρόπος που γίνεται.

(Οι Απόψεις Ενός Κλόουν, σκην. Α. Ξάφης)

Η φωτογραφία είναι περισσότερο εξωστρεφής ή εσωστρεφής;

Νομίζω και τα δύο! Το ότι εκφράζεσαι με εικόνες είναι καθαρά εξωστρεφές, το ότι ένας άνθρωπος δείχνει τη δουλειά του και τον κόσμο του σε όλους είναι ιδιαίτερα εσωστρεφές.

Αν γινόταν κάτι και σου έλεγαν πως δε θα έχεις ξανά φωτογραφική μηχανή, τι θα έκανες;

Θα αισθανόμουν σίγουρα ένα κενό, αλλά νομίζω πως θα συνέχιζα να βλέπω τον κόσμο με τον τρόπο που τον βλέπω. Η φωτογραφία για μένα είναι πλέον τόσο κοντά στη φύση μου που νομίζω πως αν μου την στερούσαν θα ήταν σα να μου κόβουν ένα χέρι.

(Δυτική Αποβάθρα, σκην. Ludovic Lagarde)

*Οι φωτογραφίες του άρθρου αποτελούν προσωπικές επιλογές του Πάτροκλου Σκαφιδά ζητώντας του να ξεχωρίσει από κάθε φετινή του δουλειά μια αγαπημένη του λήψη. Μπορείτε να δείτε περισσότερο υλικό στην ιστοσελίδα του εδώ.