Ο Τελευταίος Εμψυχωτής
Αυτήν την εβδομάδα, η στήλη και το tralala έχουν την τιμή να φιλοξενoύν έναν σύγχρονο Στέντορα, μια προσωπικότητα άρρηκτα συνδεδεμένη με την Ιστορία του Ελληνικού φιλαθλητισμού, που με το φωνολογικό του αποτύπωμα (την ξακουστή ιαχή «Εθνικάρα») και την ακαταπόνητη πολύχρονη παρουσία του στο πλάι του Εθνικού Πειραιώς, δικαιώνει πλήρως τον τίτλο του πιο διάσημου και ουσιώδους Έλληνα φιλάθλου. Συναντηθήκαμε με τον κύριο Γιάννη Μαντζουράνη, ένα πρωινό στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στον Κολωνό ,τη γειτονιά του,για να συμπεριληφθεί σε ένα μικρό αφιέρωμα για τους φωνητικούς εμψυχωτές στην Ιστορία, αλλά η πλούσια αφήγηση του και ο λαικός «καθαρός» λόγος του, κατακρήμνισε τις όποιες ιστορικές «σφήνες», στα Τάρταρα της στήλης. Αλλού, πηγαίος αφηγητής, αλλού, μια ζωντανή τράπεζα πληροφοριών για πρόσωπα και στιγμές του Ελληνικού αθλητισμού που έχουν παρέλθει ανεπιστρεπτί, συχνά σπαρταριστός, ενίοτε γνήσια συγκινητικός. Πάνω απ’όλα,όμως, ένας ευτυχισμένος άνθρωπος που έδωσε και εισέπραξε πλέρια αφοσίωση , επιστρατεύοντας πρωτίστως τον εαυτό του και δευτερευόντως τη φωνή του, για την βαθιά αγάπη του στην ομάδα και τον αθλητισμό. Ας τον αφήσω,όμως, να τα πει καλύτερα, ο ίδιος, με τον δικό του μοναδικό τρόπο, ούτως ή άλλως, εγώ στη συνέντευξη είχα το ρόλο πασαδόρου. Κυρίες και κύριοι, ο «Εθνικάρας» ,ο κύριος Γιάννης Μαντζουράνης, ο τελευταίος εμψυχωτής:
Από πού κατάγεστε;
Γ.Μ.Εγώ, ξεκίνησα απ’τον Αγιαντρέα Κυνουρίας, από Αρκαδία είμαι. Όταν ήρθα το 1944 στην Αθήνα, με έφερε ο πατέρας μου, γνώρισα δυο ανθρώπους, το θείο το Γιώργο το Δασκαλάκη και τον Χρήστο που ήταν Εθνικοί. Κοντά, πήγαινα στην εκκλησία, μετά την εκκλησιά κατέβαινα στο ποδηλατοδρόμιο και στο καρβουνιάρικο με την καρβουνόσκονη που ήτανε, και μετά έγινε το Καραισκάκη. Στο γήπεδο ξεκίνησα να πηγαίνω απ’ το 1950 και έκτοτε ,εκτός εντός ,έχω χάσει μόνο 9 παιχνίδια στην ιστορία μου ,δηλαδή από το ‘50 μέχρι σήμερα, 59 ολόκληρα χρόνια… και τα 9 παιχνίδια που έχασα, ή ήμουν άρρωστος ή γιόρταζα.
Πώς και πότε συνέβη για πρώτη φορά να υψώσετε τη φωνή σας πάνω απ’όλους;Ήταν μια αντίδραση πάθους, ενθουσιασμού;
Γ.Μ Πρώτα, ντυνόμουνα πολύ ωραιά, πάντα γραβατωμένος, έχω 80 γραβάτες, πάντα σικ ντυμένος, γυαλισμένος, τα πάντα. Και εκείνη τη μέρα που είχα πάει στα Τρίκαλα που έπαιζε ο Βόμβας αυτωνών και ο Χαραβέλιας, έπαιξε ο Εθνικός και εκεί που με είδανε κουστουμαρισμένο και οι άλλοι ήτανε με τζην, λέει ο σωφέρ «αυτός πρέπει να είναι πρόεδρος».(γέλια) Ε σε ένα σημείο στο παιχνίδι φώναξα Εθνικάρα. Την έβγαλα αυτή τη φωνή των Τρικάλων ,που τους κερδίσαμε 3-1 ,πάνω στα σκαλοπάτια, φώναξα «Ω! Ρε Εθνικάρα»
«…Θέλουμε να σε ακούμε να ανεβαίνει το ψυχολογικό μας, ανεβαίνει πάρα πολύ και τα πόδια μας πετάνε, όταν σε ακούμε νομίζουμε ότι είσαι δίπλα μας…»
Οι παίχτες πώς το εισπράττουν τι σας λένε;
Γ.Μ. Θέλουμε να σε ακούμε, να ανεβαίνει το ψυχολογικό μας, ανεβαίνει πάρα πολύ και τα πόδια μας πετάνε, όταν σε ακούμε νομίζουμε ότι είσαι δίπλα μας. Και μετά, όταν τελειώνει το παιχνίδι και ερχόμαστε στα αποδυτήρια, τους λέω, τώρα είναι η γιορτή σας, όπως όλη την εβδομάδα καθίσαμε, ιδρώσαμε τώρα είναι το πανηγύρι, η γιορτή σας, κι αυτοί κατενθουσιασμένοι απέναντι μου με πιάνουν και με σηκώνουν στα χέρια! Να, τώρα αύριο, ήθελα να τους πάω γλυκά, αλλά ο κύριος Μιχάλης Γρηγορίου, ο παλιός παίχτης του Εθνικού, που έχει πιάσει την ομάδα και την έχει κάνει φοβερή, δε θέλει να πηγαίνω γλυκά να τρώνε οι παίχτες και αποφάσισα να πάρω μήλα, να πάρω μπανάνες να τους πάω για τη γιορτή τους!
Εκτός απ’το «Εθνικάρα» με ποιες άλλες φράσεις τους εμψυχώνετε;
Γ.Μ.Την ώρα που παίζουνε τους φωνάζω να είναι πάντα ήρεμοι , να έχουνε καθαρό μυαλό και να μην χαλαρώνουνε. Πριν ξεκινήσουμε, κάνουμε αυτό που βάζουμε τα χέρια και τους φωνάζω Εθνικάρα,πάμε παλικάρια μου,ας μην χαλαρώνουμε,εδώ είναι,μην σκεφτόσαστε τίποτα, πρώτοι στη μπάλα.
«…έχω χάσει μόνο 9 παιχνίδια στην ιστορία μου,δηλαδή από το ‘50 μέχρι σήμερα 59 ολόκληρα χρόνια… και τα 9 παιχνίδια που έχασα, ή ήμουν άρρωστος ή γιόρταζα…»
Στις ήττες πώς αντιδράτε;
Γ.Μ.Όταν χάνει ο εθνικός κατεβάζω το κεφάλι, πάω στα αποδυτήρια και τους λέω «τα ξεχνάμε όλα και δουλεύουμε για το επόμενο παιχνίδι»
Να σας ρωτήσω τώρα κάτι πιο σφαιρικό.Θα μπορούσατε να χαρακτηριστείτε ως ο ορισμός του φανατικού. Απ΄την άλλη, στην συνείδηση του φιλάθλου κόσμου είστε ένας πράος, φιλειρηνικός άνθρωπος, μια πρόσχαρη παρουσία των κερκίδων. Γιατί πιστευέτε οτι κάποιοι άνθρωποι μπερδεύουν τη βία με τον οπαδισμό;
Γ.Μ Τα παλιά χρόνια δεν υπήρχε βία στα γήπεδα, κατέβαινε η κυρία των τιμών με τα παιδιά της, πήγαινε και έβλεπε το ποδόσφαιρο. Τότε, το ποδόσφαιρο ήταν ερασιτεχνικό και τα πράγματα ήταν διαφορετικά, ο κόσμος ήταν ντυμένος, ωραίος, όπως ο Εθνικός να ξέρεις είχε τους καλύτερους φιλάθλους και πήραμε το ήθος των καλύτερων φιλάθλων. Όταν βρίσανε, τους είχε βγάλει ο Νίκος ο Μουρκάκος*, που ήταν στη ραδιοφωνία και έβγαλε τη «Ζιγκουάλα» κι άλλα πολλά καλά τραγούδια. Μετά πήγαμε και του υποσχεθήκαμε πως δεν θα ξαναβρίσουμε και μπήκαμε πάλι στην εξέδρα και αρχίσαμε τα τραγούδια.
«…Δεν έχω πειράξει κανένανε, δεν έχω βρίσει κανένανε, όπως και στη δουλειά μου…»
Ο Νίκος Μουρκάκος ποιος ήτανε;
Γ.Μ.O Νίκος Μουρκάκος ήταν Μανιάτης ο οποίος μετέδιδε τα παιχνίδια από την ΕΡΑ. Αυτός ήταν να μεταδώσει Παναθηναϊκό- Ολυμπιακό και δεν πήγε και μετάδωσε τον Εθνικό με τον Ατρόμητο Πειραιά και τιμωρήθηκε για 2 -3 μήνες και δεν του δίνανε να σπικάρει, να λέει τα παιχνίδια. Αλλά από τότε που έγινε το επαγγελματικό ποδόσφαιρο ευρέθηκαν οι χουλίγκάνοι, είναι οι άνθρωποι που δεν σκέφτονται τίποτε άλλο, σκέφτονται πως θα φύγουν απ’το σπίτι τους χαλαρά και όταν φτάνουν στο γήπεδο να γκρεμίζουν και να κάνουν φασαρίες…να παίζει τώρα ο Ολυμπιακός με την Παναχαϊκή και να βρίζουν τον Παναθηναϊκό; Γι’ αυτό τους είπα να συγκεντρωθούνε να κάνουνε σεμινάρια και από κει και πέρα, να τους λένε ορισμένα πράγματα ότι ο αθλητισμός ξεκίνησε απ’ την Ελλάδα και έφτασε στα απένταντι κράτη όλου του κόσμου, έβγαλε μεγάλους αθλητές.
Γιατί πιστεύετε ότι ο κόσμος σας αγαπάει τόσο;
Γιατί, δεν έχω πειράξει κανένανε, δεν έχω βρίσει κανένανε, όπως και στη δουλειά μου
Το επάγγελμα σας ποιό ήτανε;
Γ.Μ.14 Μαΐου του ‘58 πήγα στον Ευαγγελισμό και έφυγα 30 Δεκεμβρίου του ‘99, όπου και εργάστηκα 41 χρόνια ως κλητήρας. Εκεί, όλοι οι γιατροί Γαρδίκας, Μερίκας οι μεγαλύτεροι αιματολόγοι όλοι ,περνάγανε για να τους πω , ένα τούμπουλο στο πλεχτό (!)** για να ξεκινήσουνε για επίσκεψη, όπως ο πατέρας του Αντώνη του Σαμαρά, του πρόεδρου, ο οποίος ήτανε καρδιολόγος παθολόγος στην Τετάρτη Παθολογική και μου έδινε τον Αντώνη τον Σαμαρά μικρό και τον πήγαινα να δει τον Ολυμπιακό. Με τίμησε ο Λόλας ο καρδιοχειρουργός ο καθηγητής , μου έδωσε έπαινο για τον τρόπο που συμπεριφερόμουν στους καρδιοχειρουργημένους ανθρώπους.
«…και πράγματι πήγα, ζήτησα λίγη ζάχαρη επειδή ήμουνα βραχνιασμένος ,ανοίξανε τα πνευμόνια και τα ‘σπασα όλα!!!»
Τραγουδάτε καθόλου;
Γ.Μ. Όχι, όχι…Να, ο Νίκος Καρβέλας έγραψε ένα τραγούδι για μένα. Άμα με πάρεις τώρα στο τηλέφωνο είναι ο ήχος , το τραγούδι του Νίκου του Καρβέλα. Είχε έρθει κάποιος στον Ευαγγελισμό και μου λέει ο Νίκος σου έχει βγάλει τραγούδι, να ’ρθεις στο στούντιο. Και πράγματι, πήγα, ζήτησα λίγη ζάχαρη επειδή ήμουνα βραχνιασμένος ,ανοίξανε τα πνευμόνια και τα ‘σπασα όλα!!! (γέλια).Ήρθε και η Βίσση, με τραβήξανε βίντεο και μου δώσανε και 50.000 δρχ., ενώ εγώ δεν ήθελα αφού δεν έχω πάρει ποτέ λεφτά απ’ τον Εθνικό, αλλά μου είπανε πάρ’ τα γιατί είναι για τα παιδιά σου.
«… φώναζα εθνικάρα, «ουυυ» μου κάνανε αυτοί, φιλιά εγώ, παλαμάκια αυτοί! Εγώ τους έστελνα φιλιά, αυτοί βρίζανε!»
Ποια ήταν η κορυφαία στιγμή σας στα Ελληνικά γήπεδα;
Γ.Μ. Στην Τούμπα. Όταν πήρα το αεροπλάνο, πέταξα και πήγα και φώναξα «Εθνικάρα» μες στη Τούμπα και ήτανε 35, 40 χιλιάδες κόσμος και τους κέρδισα με τον Μέλο 1-0 …και φώναζα εθνικάρα, «ουυυ» μου κάνανε αυτοί, φιλιά εγώ, παλαμάκια αυτοί. Εγώ τους έστελνα φιλιά, αυτοί βρίζανε.
«…Αυτό είναι το πιο σημαντικό, ότι μέσα απ’ την καρδιά μου, που αγάπησα τόσο πολύ τον Εθνικό, μ΄ έκανε πάρα πολύ… άνθρωπο του αθλητισμού, χωρίς βία…»
Τι είναι για σας ο Εθνικός;
Γ.Μ.O Eθνικός, για μένα, είναι η μεγαλύτερη ιστορία του ανθρώπου, δηλαδή όπως είναι η οικογένεια μου, η γυναίκα μου και τα παιδιά μου, είναι και ο Εθνικός. Αυτό είναι το πιο σημαντικό ότι μέσα απ’ την καρδιά μου, που αγάπησα τόσο πολύ τον Εθνικό, μ΄ έκανε πάρα πολύ… άνθρωπο του αθλητισμού, χωρίς βία…Μέσα απ’τα σπλάχνα μου παρακαλάω να ξημερώσει, να πάω στο γήπεδο , να σηκωθώ όταν έχω στεναχώρια, φούσκωμα και μετά βγάζω το απωθημένο αυτό που έχω, φωνάζοντας «Εθνικάρα» επί 90 λεπτά όρθιος. Να, σήμερα παραδείγματος χάρη σηκώθηκα, ζήτησα απ’ την κυρία Ματζουράνη να μου κάνει μια μακαρονάδα μέχρι να γυρίσω το βράδυ για να φάω κανονικά, θα πάω στους νέους, παίζουν οι νέοι, ο Εθνικός με τον Πιερικό.
Τι θέλετε να ευχηθείτε στον κόσμο για τη νέα χρονιά;
Θέλω να ευχηθώ στον κόσμο για τον καινούριο χρόνο που μπήκε όχι βία, να μη δημιουργούνται προβλήματα, οι νέοι να φύγουν από τις καφετέριες, να πάνε να μεταλαβαίνουν, να πηγαίνουν στην εκκλησία.
Πάμε, για το κλείσιμο μία το ξακουστό;
{mp3}ethikara{/mp3}
Πάμε, αν θέλετε και μια ευχή για το tralala που είναι νέο στα πράγματα και σίγουρα χρειάζεται εμψύχωση με τον τρόπο που μόνο εσείς ξέρετε;
{mp3}tralala{/mp3}
Να είστε πάντα καλά κύριε Ματζουράνη , σας ευχαριστώ θερμά.
Αναφέρθηκε σε πολλα ακόμα ο κ.Μαντζούρανης, στις 70 τιμητικές πλακέτες που έχει σπίτι του από διάφορους αθλητικούς φορείς, στη θριαμβευτική πορεία της ομάδας υδατοσφαίρισης του Εθνικού μέσα στα χρόνια, στα επαγγέλματα που «άλλαξε» πριν τον Ευαγγελισμό (εμποροράφτης, χρυσοχόος),στα μακρινά ταξίδια που έκανε με την Εθνική στη Βοστώνη στο Σικάγο, στη Νέα Υόρκη, στη Λισαβόνα, σε παράγοντες, παιχνίδια, μέχρι και σε επεισόδια ξυλοδαρμού του μέσα στη θητεία του στα γήπεδα . Πάντα, μιλώντας στο πρώτο ενικό, «νίκησα», «έχασα» σαν να είναι η ίδια η ομάδα. Εδώ, φωτογραφημένος στο προαύλιο της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου με το μπουφάν του Εθνικού, πλαισιωμένος με καμάρι από δυο πράγματα που τιμάει στη ζωή όσο τίποτα.
Εδώ, σε μια χαρακτηριστική στιγμή από αγώνα, εντελώς απορροφημένος απ’το παιχνίδι
TIPS & TRIVIA
Στην αρχαία Ελλάδα, στην αρχή της μάχης, οι πολεμιστές ανέκραζαν την πολεμική ιαχή «αλαλά» καθώς συγκρούονταν με τους αντιπάλους τους. Απ’αυτήν, προέρχεται και η αρχαία φράση «ηλόλοζον την νίκην» και η λέξη «αλαλάζω». Στην ελληνική μυθολογία η Αλαλά ήταν κόρη του Πολέμου, προσωποποίηση της δυνατής πολεμικής κραυγής που φωναζόταν είτε για να επισφραγίζει τα επινίκια, είτε για να εμψυχώσει τους πολεμιστές για επίθεση. Τα στρατεύματα της Αρχαίας Αθήνας κατά την διάρκεια των Μηδικών Πολέμων και στον Πελοποννησιακό πόλεμο έδιναν σήμα μεταξύ τους ,ανακράζοντας το «αλαλά», για να μπουν στην μάχη, το οποίο υποτίθεται ότι εμιμείτο, προσομοίαζε το κρώξιμο της κουκουβάγιας , του πουλιού εμβλήματος της προστάτιδος τους ,θεάς Αθηνάς. (τώρα μου ‘ρθε ο συνειρμός , το tralala εσωκλείει μια πολεμική ιαχή!)
Ο μυθολογικός Στέντορας (Στέντωρ), υπήρξε ένας Αχαιός, ήρωας του Τρωικού Πολέμου, που αναφέρεται στην Ιλιάδα και στην «Διομήδους Αριστεία». Το χάρισμα του Στέντορα που του είχε προσφέρει η Θεά Ήρα ήταν η πολύ δυνατή φωνή, που ισοδυναμούσε με φωνή 50 ανδρών γι’ αυτό και αποκαλείτο «χαλκεόφωνος». Ο θρύλος θέλει τον Στέντορα να σκοτώνεται απ’ το Θεό Έρμη σε μια φωνητική μονομαχία ή κατά μια άλλη εκδοχή να πεθαίνει απ’ την υπερπροσπάθεια να φωνάξει περισσότερο απ’ το θεό.
Η ιστορία της πασίγνωστης ιαχής «Αέρα», είναι η εξής. Κατά την πολιορκία των Ιωαννίνων (1912-13), οι οβίδες του εχθρού, που έπεφταν στις τάξεις και οχυρά του στρατού, δεν έφερναν σχεδόν κανένα αποτέλεσμα, εκτός από το δυνατό αέρα, που δημιουργούσαν οι εκρήξεις. Σε κάθε τέτοια, λοιπόν, αποτυχημένη βολή, οι Έλληνες στρατιώτες φώναζαν όλοι μαζί «Αέρα!»- ειδικά οι θρυλικοί τσολιάδες-, θέλοντας να χλευάσουν το εχθρό για την αποτυχία του και να δείξουν τον ενθουσιασμό τους. Θρυλείται ότι ειπώθηκε για πρώτη φορά από εύζωνα του 1/38 Συντάγματος Ευζώνων. Η λέξη, όμως, «Αέρα» έγινε ένα πραγματικό σύμβολο κατά τον πόλεμο της 28ης Οκτωβρίου 1940, όπου και υιοθετήθηκε ακόμα και από τους αντιπάλους, που σε πολλές μάχες έκαναν επίθεση φωνάζοντας αέρα, θεωρώντας πως η ιαχή φέρει μαγικές ιδιότητες.
Στον αθλητισμό, πέραν των αμέτρητων σκωπτικών συνθημάτων, είναι γνωστές και περιπτώσεις πιο παραδοσιακών μορφών εμψύχωσης με ιαχές, τραγούδια και χορούς όπως αυτή της ομάδας rugby της Νέας Ζηλανδίας. Απ΄ την πρώτη ομάδα της Νέας Ζηλανδίας το 1884 διατηρείται η μακρά παράδοση του Haka , της πολεμικής κραυγής της φυλής Μαορί που συνοδεύεται από πρωτόγονη χορογραφία, που σκοπό έχει να εκφοβίσει τον αντίπαλο.Kαμία σχέση με την εγκάρδια γιγαντόφωνη παρότρυνση του «Εθνικάρα» ,βέβαια, άλλα σίγουρα εντυπωσιακό.
Το τραγούδι του Νίκου Καρβέλα, που γράφτηκε το 1988 και συμπεριλήφθηκε στο δίσκο «Δημόσιες Σχέσεις» με τον τίτλο «Α ρε Εθνικάρα»
http://www.youtube.com/watch?v=bGzXRqL8H2o
*Ο Νίκος Mουρκάκος, που αναφέρει ο κ. Μαντζουράνης, εργαζόταν στην κρατική ραδιοφωνία, ασχολήθηκε και με το λαϊκό τραγούδι, έγραψε στίχους για μεγάλες επιτυχίες της εποχής («Zιγκουάλα» κ.λπ.) και συνέβαλλε στη εισχώρηση του παραγκωνισμένου λαϊκού τραγουδιού στο Ελληνικό ραδιόφωνο. Τότε το μπουζούκι είχε χαρακτηρισθεί «χασικλίδικο» και το λαϊκό τραγούδι ήταν αποδιοπομπαίο. O Νίκος Mουρκάκος, στα προγράμματα που έφτιαχνε για το ραδιόφωνο του EIP, πέρασε σιγά σιγά κάποια λαϊκά τραγούδια. Διετέλεσε, επίσης, διακεκριμένος διοικητικός παράγοντας του Εθνικού Πειραιά, τον οποίο υπηρέτησε επί 35 συνεχή χρόνια. Έζησε τις πιο σημαντικές στιγμές, από τους μεγάλους θριάμβους της εποχής του ’50 και του ’60 μέχρι την πτώση του ,το 1990. Πέθανε σε ηλικία 81 χρόνων το 2005.
**όποιος με ενημερώσει ,τι θα πει «ένα τούμπουλο στο πλεχτό»(ντράπηκα να διακόψω) κάτι θα κερδίσει, δεν ξέρω ακόμα τι θα είναι, αλλά κάτι!
Κείμενο-συνέντευξη: Στέφανος Κουρκουμέλης
Βασικές Πηγές:
- 1.http://www.colonialrugby.com.au/haka.htm
- 2.http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%84%CE%AD%CE%BD%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%B1%CF%82
- 3.http://rc-cafe.blogspot.com/2009/12/blog-post_6182.html
- 4.Νίκος Μουρκάκος http://www.dalaras.com/forum/index.php?act=ST&f=6&t=2212&s=