Πάμε Θέατρο: Η Ηλιάνα Μαυρομάτη και η Ίριδα Μάρα μας μιλούν για την «Τίρζα»

Από τη Δευτέρα 11 Νοεμβρίου, η Ηλιάνα Μαυρομάτη και η Ίριδα Μάρα υποδύονται αντίστοιχα την Τίρζα και την Ίμπι, τις κόρες του Γιέργκεν ενός φαινομενικά φιλήσυχου οικογενειάρχη που υποδύεται ο Στέλιος Μάινας. Πρόκειται για δύο πολλά υποσχόμενες ηθοποιούς της νέας γενιάς που σιγά-σιγά φωτίζονται μέσα από τις επιτυχημένες δουλειές που αναλαμβάνουν στο θέατρο. Στην «Τίρζα» τις βλέπουμε να τσαλακώνονται και να αναδιπλώνουν το σώμα τους σε μια καλοκουρδισμένη χορογραφία που στήνει ο σκηνοθέτης της παράστασης Κώστας Φιλίππογλου.

Το βιβλίο του Γκρουνμπεργκ κυκλοφόρησε στα ελληνικά το 2010 αλλά δεν είναι ευρέως γνωστό στο ελληνικό κοινό. Περί τίνος πρόκειται;

Ηλιάνα: Με λίγα λόγια, το έργο είναι μια ιστορία ενός μεσοαστού, Ολλανδού πατέρα που φτάνει να χάνει τα πάντα και κρεμάει ολόκληρη την ύπαρξή του και τις ελπίδες του από την μικρή του κόρη, την Τίρζα. Όταν γνωρίζει τον φίλο της κόρης του, έναν αλλόθρησκο Μαροκινό έρχεται η προσωπική του κατρακύλα και προσωποποιεί όλα τα προβλήματά του σε αυτό τον άνθρωπο. Το κεντρικό θέμα πέρα από τα ποικίλα θέματα που θίγονται στο έργο, είναι το θέμα του ρατσισμού που μπορεί να λάβει ακραίες διαστάσεις.

Στο έργο βλέπουμε μεγάλες συγκρούσεις ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας του Γιέργκεν. Εσείς υποδύεστε τις κόρες του. Μπορείτε να μου περιγράψτε την σχέση κορών-πατέρα όπως βιώνεται στο έργο;

Ηλιάνα: Εγώ κάνω την Τίρζα. Η μητέρα της την έχει εγκατελείψει κι αυτή έχει προσκολληθεί στον πατέρα της αναπτύσσοντας μια οιδιποδιακή σχέση μαζί του. Ουσιαστικά, προσπαθεί να καλύψει τον ρόλο της μητέρας της και της συζύγου του Γιέργκεν μέχρι που γνωρίζει έναν άντρα, τον ερωτεύεται κι αποφασίζει πως θέλει να φύγει με αυτό τον άνθρωπο από το σπίτι κι από τη νοσηρή σχέση με τον πατέρα της. Αλλά δεν είναι τόσο εύκολο!

Ίριδα: Εγώ κάνω την Ίμπυ, τη μεγάλη κόρη του Γιέργκεν, η οποία φαινομενικά έχει αποστασιοποιηθεί από την οικογένειά της. Μην μπορώντας να προστατέψει τον εαυτό της, έφυγε από το σπίτι και ζει μόνιμα στο Παρίσι. Από κει και πέρα, έχω τις προσωπικές μου αντιρρήσεις, γιατί πιστεύω πως η Ίμπυ έκανε όλα αυτά που δεν ήθελε ο μπαμπάς της. Καμιά φορά αν κάνεις πράγματα για να πας κόντρα σε κάποιον κι όχι γιατί πραγματικά τα νιώθεις αμφιβάλλω για την προσωπική σου υγεία.

Στο έργο βλέπουμε πως οι δύο κόρες έφυγαν από τον πατέρα τους μόλις ερωτεύτηκαν κάποιον άντρα. Πόσο εύκολο είναι τελικά μια γυναίκα να σπάσει τα δεσμά που της θέτει η κοινωνία και να ζήσει πραγματικά ελεύθερη;

Ηλιάνα: Το ερώτημα που πρέπει να κάνουμε είναι τι σημαίνει ελευθερία. Η σχέση σου με τους ανθρώπους δε σημαίνει απαραίτητα πως είναι ανελεύθερος. Το ζητούμενο είναι να έχουμε υγιείς σχέσεις με τους ανθρώπους που έχουμε στη ζωή μας. Όταν μιλάμε για τη σχέση μας με τους γονείς μας νομίζω πως μιλάμε για μια σχέση μόνιμης ανελευθερίας, ακόμη κι όταν εκείνοι φύγουν από τη ζωή. Με τους γονείς μας είμαστε πάντα δεσμευμένοι σε υπαρξιακό επίπεδο γιατί είτε προσπαθούμε να τους μοιάσουμε, είτε να τους ξεπεράσουμε είτε να τους αποφύγουμε. Πάντα υπάρχει ένα υπερεγώ που σε ακολουθεί. Νομίζω από ένα σημείο και μετά δεν έχει ουσία να προσπαθείς να ξεφύγεις από αυτό, γιατί καλώς ή κακώς βρίσκεται μέσα μας.

Ίρις: Συμφωνώ πολύ με την Ηλιάνα. Νομίζω πως το ζήτημα της ανελευθερίας ισχύει γενικότερα για το θέμα των σχέσεων μας με τους άλλους. Ως άνθρωποι έχουμε ως πρώτη γλώσσα την οικογένεια και μετά μαθαίνουμε να μιλούμε με τους άλλους. Αν το σκεφτείς, ακόμη κι όταν σκεφτόμαστε τι θα πούμε και φιλτράρουμε αυτό που θέλουμε να πούμε με γνώμονα πως θα φανεί στον άλλο, αρχίζουμε ήδη από τότε να γινόμαστε ανελεύθεροι. Την ελευθερία την κατακτάς όταν αναγνωρίσεις την στιγμή που γεννάται η ανελευθερία σου και την ξεπεράσεις εκείνη την στιγμή πριν σε εγκλωβίσει και σε καταπατήσει.

Τελικά πότε καταλαβαίνουμε ποιοι είμαστε; Γνωρίζουμε μόνοι μας τον εαυτό μας ή αφήνουμε τους άλλους να μας κρίνουν;

Ηλιάνα: Σίγουρα υπάρχει η σχέση του καθρέφτη με τους άλλους. Δε νομίζω πως υπάρχει κανείς που μπορεί να σχηματίσει εικόνα για τον εαυτό του ανεξάρτητα από τους άλλους. Απλά, πρέπει να κρατούμε την ισορροπία και να μην αφήνουμε τους άλλους να μας δίνουν την εικόνα μας αλλά να γίνεται και δουλειά μέσα μας. Οφείλουμε να αναζητούμε τι είναι αυτό που μας κάνει να νιώθουμε καλά ανεξάρτητα από το αν αυτό είναι αρεστό ή όχι.

Ίρις: Δεν ξέρω αν γνωρίζουμε ποτέ τον εαυτό μας και δεν πιστεύω πως αυτό είναι το ζητούμενο στη ζωή μας.

Ηλιάνα: Ερχόμαστε στο θέμα της αυτογνωσίας. Σε κάποιο σημείο της ζωής μας πρέπει να γνωρίσουμε όλα τα κομμάτια του εαυτό μας και να τα φέρουμε σε κάποια ισορροπία. Το θέμα δεν είναι να φτιάξουμε μια εικόνα, αλλά να αποδεχτούμε αυτό το οποίο είμαστε κι αν παρατηρήσουμε κάτι που μας δημιουργεί εμπόδιο στις σχέσεις μας με τους άλλους να τα λειάνουμε και να τα ξεπεράσουμε.

Στο έργο βλέπουμε μια καταπιεσμένη βία που όταν βρίσκει την αφορμή ξεσπάει κι οδηγεί σε ακραίες καταστάσεις. Τι πιστεύετε πως είναι πιο επικίνδυνο να καταπιέζεις ή να εκφράζεις το θυμό σου;

Ηλιάνα: Πάντα η καταπίεση σχετίζεται με την έκφραση του εαυτού μας. Αν δεν εκφράσεις τα συναισθήματά σου την στιγμή που πρέπει, τότε θα τα εκφράσεις με μεγαλύτερη ένταση σε μια άλλη στιγμή. Από τη μια, η βία που δεν εκφράζεται είναι μια μορφή υποκρισίας κι από την άλλη όταν εκφράζεται δεν είναι αποδεχτή. Πολλοί άνθρωποι προσποιούνται πως είναι πολιτισμένοι καταπιέζοντας τη βία τους κι όταν την εκφράσουν τότε λαμβάνει μεγάλες διαστάσεις, όπως στην περίπτωση του Γιέργκεν.

Ίρις: Η καταπίεση είναι επικίνδυνη και υποκριτική. Αυτό που παρατηρώ στο έργο είναι πως ο ήρωας μπορεί να μην προλαβαίνει καν να σκεφτεί και να νιώσει αν καταπιέζει ή καταπιέζεται, δηλαδή κρύβει τα ίδια του συναισθήματα όποια κι αν είναι αυτά. Προσωπικά, εντοπίζω το πρόβλημα περισσότερο στο αν ξέρουμε τι νιώθουμε κι όχι στο αν καταπιέζουμε αυτό που νιώθουμε.

Στη σύγχρονη κοινωνία παρατηρούμε μια έξαρση της βίας σε οποιαδήποτε μορφή της. Εσείς πως αντιμετωπίζετε όλο αυτό που συμβαίνει στην καθημερινότητά σας;

Ηλιάνα: Νομίζω πως η δική μας η γενιά ζει σε μια πιο ήσυχη εποχή, γιατί στο παρελθόν έχουν σημειωθεί πολύ πιο άγρια περιστατικά βίας. Ακόμη και τη δεκαετία του 90 που ζούσαμε σε μια φαινομενική περίοδο ευημερίας, είχε επιβληθεί ένα είδος life style που ασκούσε ένα επίπεδο βίας πάνω στον ψυχισμό του ανθρώπου. Επειδή καταπιέζαμε τη βία όλα αυτά τα χρόνια, τώρα την βλέπουμε να εκτονώνεται και να παίρνει μορφή. Δεν μπορείς να κατηγορήσεις τους ανθρώπους γιατί ζούμε σε ένα σύστημα που μας σπρώχνει στη βία και που δε μας κάνει να αισθανόμαστε καθόλου ασφαλείς. Όσο πιο πολύ καταπιέζεσαι κι όσο λιγότερη παιδεία έχεις, τόσο πιο πιθανό είναι να φτάσεις στη βία.

Ίρις: Αλήθεια είναι αυτό. Και ξεχνάμε την πιο απλή μορφή βίας, που μπορεί να βρίσκεται ακόμη και στην σκέψη μας. Στην καθημερινότητα μας μπορεί να φανεί η βία είτε στην πιο απλή μορφή της του στυλ «Πάμε για ποτό» κι εγώ πηγαίνω χωρίς να το θέλω είτε σε πιο επικίνδυνες μορφές όπως αυτές που περιγράφονται στο έργο.

Ποιος φόβος είναι μεγαλύτερος μέσα μας; Ο φόβος για τον «άλλο» ή ο φόβος γι’ άγνωστες πλευρές του εαυτού μας που αναδύονται;

Ηλιάνα: Δε νομίζω πως ποτέ φοβόμαστε πραγματικά τον άλλο, μα στην ουσία προσωποποιούμε τον φόβο μας στον άλλο. Φοβόμαστε πάντα δικά μας πράγματα.

Ίρις: Αυτό που φοβάσαι στον εαυτό σου, όταν το δεις στον άλλο φοβάσαι κι αντίστοιχα φοβάσαι πως ο άλλος μπορεί να δει σε σένα κάτι που κρύβεις μέσα σου.

Ηλιάνα: Και νομίζω πως όταν μισείς κάποιον, τον μισείς γιατί έχει αυτό το στοιχείο που εσύ το αναγνωρίζεις πάρα πολύ γιατί το έχεις κι εσύ.

Σκηνοθετικά στήνεται μια χορογραφία συναισθημάτων που έχει μεγάλο θεατρικό ενδιαφέρον. Τι κερδίσατε από τη συνεργασία σας με τον Κώστα Φιλίππογλου;

Ηλιάνα: Για μένα είναι η πρώτη φορά που συνεργάζομαι για πρώτη φορά με όλους αυτούς τους ανθρώπους. Αν ξεκινήσω από τον τρόπο που δουλέψαμε με τον Κώστα, είναι πολύ χαοτικός μεν, αλλά πολύ ομαδικός και μια πολύτιμη εμπειρία για όλους μας. Με την ομαδικότητα, δημιουργήθηκε κάτι από κοινού. Όσον αφορά τον Στέλιο Μάινα και την Άννα Μάσχα, το συνεργάζεσαι μαζί τους είναι ευτυχία γιατί έχουν μεγάλη θεατρική εμπειρία, ποιότητα και γενναιοδωρία και σκηνικά κι εκτός σκηνής. Είναι μεγάλη χαρά για ένα νέο ηθοποιό να μαθαίνει δίπλα σε τέτοιους ηθοποιούς και την υποκριτική και το ήθος που πρέπει να έχει.

Ίρις: Οι άνθρωποι είμαστε μαθημένοι από τους δασκάλους μας να μας βάζουν τιμωρία κι όταν καμιά φορά δε μας βάλουν τιμωρία εκπλησσόμαστε και νομίζουμε πως κάτι δεν πάει καλά. Σε αυτή την παράσταση, νιώσαμε πως είμαστε ισότιμοι και πως περίμεναν να ακούσουν τι έχουμε να πούμε κι αυτό είναι το μεγαλύτερο δώρο που λάβαμε.

Τώρα που βγήκε η παράσταση προς τα έξω, νιώθετε καθόλου άγχος;

Ηλιάνα: Σίγουρα είχαμε άγχος επί δύο μήνες που δουλεύαμε το έργο αν θα βγει καλό και κατανοητό στο κοινό που θα έρθει να δει την παράσταση. Μέχρι στιγμής η ανταπόκριση του κόσμου είναι θετική κι αυτό μας μειώνει το άγχος.

Έχετε ξεχωρίσει κάποιον θεατρικό συγγραφέα ή κάποιο συγκεκριμένο ρόλο με τον οποίο θα θέλατε κάποια στιγμή να δουλέψετε;

Ηλιάνα: Πάρα πολλοί ρόλοι! Αν μιλήσουμε για αρχαίες τραγωδίες, υπέροχοι ρόλοι είναι η Αντιγόνη, η Ηλέκτρα, η Μήδεια.. Υπάρχουν πολλοί ρόλοι που θα ήμουν τυχερή αν αναμετρηθώ κάποια στιγμή μαζί τους. Από πιο σύγχρονους συγγραφείς μου αρέσουν πολύ ο Σαίξπηρ, ο Τσέχωφ, ο Στρίνμπεργκ – η δεσποινίς Τζούλια είναι ένας ρόλος που θα ήθελα πολύ να δουλέψω-, ο Τένεσι Ουίλλαμς, ο Ίψεν.

Ίρις: Εγώ ξεχωρίζω έναν Έλληνα συγγραφέα που μου αρέσει πάρα πολύ, τον Αντρέα Στάικο.

Κλείνοντας την κουβέντα μας, θα ήθελα να μοιραστείτε μαζί μου ένα στιγμιότυπο που σας έχει συμβεί στην μέχρι τώρα θεατρική σας εμπειρία και δε θα ξεχάσετε ποτέ..

Ηλιάνα: Δεν είναι ακριβώς στιγμιότυπο. Προσωπικά, δεν ξεχνάω ποτέ τις αντιδράσεις του κόσμου όταν βρισκόμαστε επί σκηνής. Κάποιες φορές ταυτίζονται τόσο πολύ με το έργο που αρχίζουν να σχολιάζουν σα να βρίσκονται στον κινηματογράφο και να μην βρίσκονται μπροστά τους οι ηθοποιοί (σ.σ. γέλια). Αυτό μου αρέσει πάρα πολύ, με τρελαίνει γιατί νιώθω ότι ο κόσμος έχει ταυτιστεί κι έχει μπει μέσα σε αυτό που παρουσιάζουμε. Η δύναμη του κοινού μόνο ενέργεια μας δίνει.

Ίρις: Καμιά φορά όταν παίζουμε σε παιδική παράσταση, το κοινό έχει πολλή ενέργεια και περιμένει να δει κάτι το τραγικό και το δραματικό και φωνάζει «θέλουμε αίματα, θέλουμε ξύλο». Η δύναμη που σου δίνει ο κόσμος είναι κάτι που δεν το ξεχνάς.

Info:

Η παράσταση «Τίρζα» σε σκηνοθεσία Κώστα Φιλίππογλου παίζεται κάθε Κυριακή, Δευτέρα και Τρίτη στις 21:15 και κάθε Τετάρτη στις 18:15 στο Θέατρο Ιλίσια.