Πάμε Θέατρο: Μια ζωντανή κληρονομιά το θέατρο Σκιών! |Σίγησε η φωνή του Γιάνναρου…

Καταγόμενος από τη Πάτρα, ο Γιάννης Μουρελάτος – όπως ήταν το πραγματικό του όνομα – ήταν ένας μοναδικός καλλιτέχνης που κρατούσε την παράδοση του Καραγκιόζη ζωντανή.

Ξεκινώντας από τη Πάτρα, έδωσε άπειρες παραστάσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, κάνοντας γνωστό το αυθεντικό και γνήσιο θέατρο σκιών. Είχε πολύ μεγάλη γκάμα από διαφορετικούς ρόλους και μεγάλη ικανότητα στη μίμηση φωνών. Ο λόγος του ήταν πολιτικοποιημένος, αλλά όχι κομματικοποιημένος και πάντα ασκούσε κριτική στα πολιτικά δρώμενα. Άλλωστε αυτός είναι και ο ρόλος του Καραγκιόζη, να προκαλεί το γέλιο στους θεατές μέσω των αναφορών σε πραγματικά και σύγχρονα ζητήματα που ενδιαφέρουν τον κόσμο.Το στοιχείο που έκανε τον Γιάνναρο πραγματικά ξεχωριστό και άξιο, ήταν το ότι προσάρμοζε το ύφος, το χιούμορ και τα αστεία του, ανάλογα με το κοινό που είχε έρθει για να τον παρακολουθήσει. Για παράδειγμα, όταν πριν χρόνια παρουσίασε μια παράσταση Καραγκιόζη στο Κολωνάκι και δεν ήξερε τι κοινό θα αντιμετώπιζε, έκανε τρία διαφορετικά αστεία ώστε να δει με ποιο το κοινό θα γελάσει περισσότερο και να ακολουθήσει τη γραμμή αυτή στην υπόλοιπη παράσταση!

Το Θέατρο Σκιών κρύβει μια τεράστια ιστορία που κρατά εδώ και αιώνες και με ρίζες από διαφορετικούς πολιτισμούς. Όμως δεν είμαστε σίγουροι πότε και πού στην αλήθεια γεννήθηκε. Η παλαιότερη μαρτυρία για παράσταση Καραγκιόζη στον ελλαδικό χώρο χρονολογείται το 1809 και την τοποθετεί στα Ιωάννινα. Αφορά παράσταση στην τουρκική γλώσσα, όπως περιγράφεται από τον ξένο περιηγητή Χόμπχαους, την οποία παρακολούθησε και ο λόρδος Βύρων. Οι πρώτοι Καραγκιοζοπαίχτες στα Ιωάννινα ήταν Αθίγγανοι και Εβραίοι. Το θεατρικό θέαμα διαδόθηκε και άρχισε έκτοτε να παίζεται στην ελληνική γλώσσα, διατηρώντας τα ίδια τεχνικά χαρακτηριστικά, διαμορφώνοντας όμως παράλληλα ξεχωριστό περιεχόμενο, αντλούμενο από την ελληνική παράδοση.

Άλλες μαρτυρίες μας δείχνουν ότι το Θέατρο Σκιών γεννήθηκε στη Κίνα, όπου οι άνθρωποι με χαρτί κάλυπταν τα παράθυρα και τις πόρτες τους. Βλέποντας τη νύχτα τις σκιές ανθρώπων και αντικειμένων που δημιουργούνταν στο φωτισμένο από μέσα χαρτί, εμπνεύστηκαν αυτό το είδος του θεάτρου που στη συνέχεια διαδόθηκε στους λαούς της Μέσης Ανατολής και στην Τουρκία, όπου τον 16ο αιώνα άκμασε σ’ όλη την οθωμανική αυτοκρατορία και έπειτα στην Ελλάδα.

Τα έργα που παίζει ο παραδοσιακός Καραγκιοζοπαίχτης δεν είναι γραμμένα σε κείμενο, αλλά είναι γραμμένα στη μνήμη του από τον καιρό που ήτανε βοηθός. Δηλαδή από στόμα σε στόμα, από Καραγκιοζοπαίκτη σε βοηθό, σαν το δημοτικό τραγούδι, ανήκει κι αυτό στον παραδοσιακό – λαϊκό λόγο. Σήμερα αυτός ο κύκλος έχει κλείσει, όπως έκλεισε και του δημοτικού τραγουδιού ή ο κύκλος του ρεμπέτικου. Επομένως, δεν πρέπει να περιμένει κανείς να γραφτεί σενάριο για το Θέατρο Σκιών με τον ίδιο τρόπο που γραφόταν κάποτε.

Ο καραγκιοζοπαίχτης Άθως Δανέλλης δίνει την άποψή του για ένα σαφές περίγραμμα του σημερινού σεναρίου: «Εάν δεν είναι πολιτικοποιημένος ο Καραγκιόζης είναι άνοστος. Πρέπει ναι είναι σύγχρονος, να είναι επίκαιρος. Ο κόσμος απομακρύνθηκε από τον Καραγκιόζη και δεν ξέρει το σύγχρονο πρόσωπό του. Εάν δεν έχει να σχολιάσει τα προβλήματα της εποχής δεν είναι επίκαιρος, εάν δεν σχολιάζει την πολιτική και τα κοινωνικά προβλήματα είναι ψόφιος. Η παράδοση δεν είναι νεκρή, μουχλιάζει όμως αν δεν γίνεται αυτό. Ο Καραγκιόζης όπως λέω είναι σαν το ποτάμι, δηλαδή ενώ έχει αυστηρά συγκεκριμένες φόρμες ανανεώνεται συνεχώς και αυτό γιατί δεν είναι αρεστός στην εξουσία, γιατί είναι αντιεξουσιαστής. Πάντα θα τα βάλει με την εξουσία, θα δει δηλαδή τα στραβά και αυτά θα καυτηριάσει, αυτά θα σχολιάσει, για αυτά θα κοιτάξει να μιλήσει. Ο Καραγκιόζης είναι ο κατ’ ουσίαν αναρχικός, η πραγματική ανατροπή. Ο Καραγκιόζης χαρακτηρίζεται υπερκομματικός, τα λέει σε όλους. Σαν λαϊκό θέατρο, σαφώς αριστερός. Ο Καραγκιόζης έχει μεγάλη δυναμική, είναι στοιχείο δημοκρατικό, η επανάσταση, η ανατροπή, η υπέρβαση, ο σουρεαλισμός, όλα τα στοιχεία αυτά που ψάχνουμε είναι ο Καραγκιόζης. Είναι αντιρεμφορμιστής, είναι εκτός τόπου και χρόνου και δεν μπαίνει σε καλούπια… (Άθως Δανέλλης ΕΠΟΧΗ 28-11-2003)

Όλοι μας έχουμε μνήμες από τα παιδικά μας χρόνια σχετικές με τον Καραγκιόζη, είτε από παραστάσεις που μας πήγαιναν οι γονείς μας, είτε από το σχολείο και από εκπομπές ραδιοφωνικές, μέχρι και από προβολές στη τηλεόραση. Το Θέατρο Σκιών αποτελεί παράδοση για τη Ελλάδα και είμαστε περήφανοι γι’ αυτό. Είναι μια ζωντανή κληρονομιά που οφείλουμε να προστατέψουμε, να κρατήσουμε ζωντανό και να κληροδοτήσουμε στις επόμενες γενεές…