Πάμε Θέατρο | Μιχάλης Οικονόμου: «Η ματαιότητα βρίσκεται στη λειτουργία του ηθοποιού αφού παίζει κάτι που πεθαίνει την ίδια στιγμή»

Στο παρελθόν τον ξεχωρίσαμε για τη συμμετοχή τους στις παραστάσεις «Ορφανά» (σκην. Β. Θεοδωρόπουλου), «Μικρός Εγιόλφ» (σκην. Δ. Καραντζά) και «Αγία Ιωάννα των Σφαγείων» (σκην. Ν. Μαστοράκη), ενώ φέτος πρωταγωνίστησε στο Cleansed της Sarah Kane (σκην. Έφης Γούση) κι έκανε την υπέρβαση κατά την προσωπική μου εκτίμηση με το ρόλο του Πόνζα στο «Έτσι είναι (αν έτσι νομίζετε)» επίσης σε σκηνοθεσία Δ. Καραντζά που ξεχώρισε στο ρεπερτόριο του Εθνικού. Κάθεται εκεί απέναντι μου κι ετοιμάζεται να καπνίσει το τσιγάρο του. Έχει εκείνη τη γοητεία που θα συναντούσες στον κινηματογράφο. Πάνω στην σκηνή ο Οικονόμου ασκεί γοητεία γιατί ενώ παίζει τη μια στιγμή φαινομενικά ήρεμος μπορεί να χειριστεί τις νευρώσεις του και σε ελάχιστα δευτερόλεπτα να βγάλει κάτι τελείως διαφορετικό. Αυτό είχα πρωτοθαυμάσει όταν τον είχα δει στα Ορφανά, αυτό είχα την ευκαιρία να παρατηρήσω ξανά (και ίσως να το λατρέψω) στον Τίνκερ που υποδύθηκε φέτος. Έχει δουλέψει πολύ στο να τσαλακώνεται και να αυτοαναιρείται δίνοντας κάθε φορά το καλύτερο που μπορεί να δώσει κερδίζοντας το ενδιαφέρον του θεατή χωρίς υποκριτικές μανιέρες και τεχνικές. Είναι σα να βλέπεις δύο διαφορετικούς ανθρώπους σε έναν. Αυτός ο ένας λέγεται Μιχάλης Οικονόμου και λίγο πριν την πρόβα του για την παράσταση «Διασκεδαστικές Ιστορίες Περί Θνητότητας» βασισμένη σε διηγήματα του Άντον Τσέχοφ (sold out του Φεστιβάλ Αθηνών) διερευνά μαζί μας τη ματαιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης και του χώρου στον οποίο ανήκει.

Ποια είναι η λογική σύνδεση που κρύβεται πίσω από τη σύνθεση των διηγημάτων του Τσέχοφ όπως θα τη δούμε στην παράστασή σας;

Τη σύνδεση την έκανε ο Γιάννης Μόσχος, ο σκηνοθέτης μας, ο οποίος διάβασε γύρω στα 500 διηγήματα του Τσέχοφ. Θεματολογικά επιλέχτηκαν όσα διηγήματα είχαν να κάνουν με τη ματαιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, ενώ ταυτόχρονα έδειχναν τη σαρκαστική και τη διασκεδαστική πλευρά του πράγματος. Ο Τσέχοφ δεν είναι μόνο αυτό το βαρύ πράγμα που συνηθίζουμε να ανεβάζουμε στο θέατρο -ή τουλάχιστον στην Ελλάδα- και που νομίζει η κοινή γνώμη γι’ αυτόν. Θέλαμε να αναδείξουμε αυτό το σαρκασμό και το κλείσιμο του ματιού πίσω από τους χαρακτήρες του στήνοντας μια παράσταση γύρω από τον άξονα των αποδημητικών πουλιών.

Που νομίζεις ότι εντοπίζεται η ματαιότητα στην ανθρώπινη ύπαρξη;

Στο ότι ένας μπορεί να έχει χάσει το γιο του και πίσω από την πλάτη του οι άλλοι να γελάνε για κάποιον άλλο λόγο. Τόσο απλά. Αλλά ακόμη και το πιο απλό, όταν το αναπαριστάς σκηνικά και το μετατρέπεις σε καλλιτεχνικό γεγονός, μπορεί να σε βγάλει από την καθημερινότητά σου και να το δεις διαφορετικά.

Κυρίαρχο ρόλο στην παράσταση σας έχει η αφήγηση. Πως λειτουργεί αυτό από τη μεριά σας σε σχέση με το να έχεις ένα δομημένο θεατρικό ήρωα;

Σε κάθε ιστορία επωμίζεται ένας ή δύο από εμάς την αφήγηση κι οι άλλοι αναλαμβάνουν τη δραματοποίησή του. Αυτό συμβαίνει πολύ φυσικά σα να γεννιέται επί τόπου. Έχει πολύ ενδιαφέρον ότι επειδή μιλάμε για σύνθεση κειμένων του Τσέχοφ κι όχι για ένα ολοκληρωμένο του θεατρικό έργο, καλούμαστε να υποδυθούμε πολλούς χαρακτήρες ο καθένας μας σε ιστορίες που μπορεί να είναι μεγάλες αλλά μπορεί να είναι και αφηγήσεις της μιας σελίδας, οπότε δεν έχουμε χρόνο να εντρυφήσουμε και να χτίσουμε ένα και μόνο χαρακτήρα. Εκεί λειτουργεί περισσότερο ένας ομαδικός μηχανισμός όπου γινόμαστε όλοι γρανάζια που χρειάζεται να κινηθούν για να λειτουργήσει αυτός ο μηχανισμός.

Στην παράσταση συναντούμε ήρωες που αναζητούν αγωνιωδώς να βρουν το νόημα της ύπαρξης τους ή ακόμη θεωρούν τους εαυτούς τους σπουδαιότερους από ότι είναι. Βρίσκουν τελικά το νόημα πιστεύεις;

Έτσι όπως έχει στήσει ο Τσέχοφ τους ήρωες του μέσα στην άγνοια και την αθωότητά τους, μπορεί να μη βρίσκουν το νόημα που αναζητούν, αλλά βάζουν το θεατή σε μια θέση παρατηρητή που καταλαβαίνει πολλά για την ανθρώπινη ύπαρξη και τη ματαιότητά της. Είναι σα να σου γυρνάει κάποιος σιγά-σιγά την καρέκλα και να σε βάζει να κοιτάξεις κάτι που δεν περίμενες.

Παρατηρώντας τους ανθρώπους την Αθήνα, που εντοπίζεις εσύ τη ματαιότητα της ανθρώπινης ζωής; Ή να το περιορίσουμε καλύτερα στη ματαιότητα της ανθρώπινης συμπεριφοράς…

Η κοινωνική συμπεριφορά μπορεί να είναι εν γένει πολύ μάταιη ζώντας σε μια εποχή που μας θέλει όλους επιτυχημένους και χαρούμενος, αυτό που λέμε ο «κόσμος της βιτρίνας».

Στο θέατρο που βλέπεις τη ματαιότητα;

Η ματαιότητα –με μια έννοια πιο ποιητική- είναι στη λειτουργία του ηθοποιού αφού παίζει κάτι το οποίο πεθαίνει κιόλας επί σκηνής. Ίσως το ίδιο το θέατρο να είναι κάτι που ζει μέσα από τη ματαιότητά του με την έννοια ότι δε μένει κάτι όταν τελειώσει μια παράσταση παρά μόνο σε σχέση με αυτούς που ήρθαν και την είδαν.

Το βραβείο «Δημήτρης Χορν» που είχες πάρει πριν μερικά χρόνια τι σου άφησε;

Ήταν πολύ ενθαρρυντικό, αγχωτικό και κάτι που κουβαλάω μέσα μου ακόμη και τώρα. Από εκεί και πέρα, ο καθένας νομίζω δίνει στα βραβεία το νόημα που θέλει να τους δώσει.

Η παράσταση σας είναι ήδη sold out για όσες παραστάσεις θα δώσετε –όπως κι άλλες παραστάσεις του Φεστιβάλ. Τι σημαίνει για σένα να παίζεις μπροστά σε ένα γεμάτο θέατρο;

Οι παραστάσεις του Φεστιβάλ είναι πολύ λίγες σε σχέση με τις πρόβες που έχουμε κάνει. Το να είναι γεμάτο ένα θέατρο σημαίνει πως ο κόπος σου θα πιάσει τόπο και πως θα μοιραστείς αυτό που έχεις φτιάξει με κάποιον. Αλλιώς τι νόημα θα είχε;

Μετά το Φεστιβάλ Αθηνών σε περιμένει άλλο ένα φεστιβάλ, αυτό της Αβινιόν με την παράσταση «Ο Κυκλισμός του Τετραγώνου» όπου κάνεις μια αντικατάσταση υποδυόμενος το ρόλο του Μοβ. Πως αισθάνεσαι γι’ αυτό;

Από ότι ξέρω δεν πάνε συχνά ελληνικές παραστάσεις στην Αβινιόν και φέτος θα παιχτούν δύο. Νιώθω μεγάλη χαρά. Είναι μαγικό να ταξιδεύεις έξω για να παίξεις στη γλώσσα σου με άλλους ανθρώπους και άλλα βλέμματα από κάτω. Έχω ωστόσο κι άγχος γιατί δεν έχω δουλέψει όσο έχουν δουλέψει οι υπόλοιποι ηθοποιοί που το παρουσίασαν στην Στέγη νωρίτερα μέσα στη σεζόν.

(Από τις πρόβες της παράστασης “Ο Κυκλισμός του Τετραγώνου”)

Συνεργάζεσαι ξανά με το Δημήτρη Καραντζά ενώ και το χειμώνα θα δουλέψετε μαζί. Τι σημαίνει για σένα αυτός ο δεσμός που έχει δημιουργηθεί;

Έχω πλέον το Δημήτρη σαν οδηγό και σύμμαχο μου, έναν άνθρωπο δίπλα στον οποίο θέλω να εξελιχθώ δουλεύοντας μαζί του.

Πρόκειται για ένα έργο με επαναλαμβανόμενα μοτίβα στην υπόθεση που χρειάζονται μεγάλη προσπάθεια από τον ηθοποιό. Πως λειτουργεί αυτό;

Με την  καθοδήγηση που είχα κατάφερα να βάλω ροή εκεί που δεν μπορούσα να βρω διαβάζοντάς το. Είναι μια μαθηματική εξίσωση που πρέπει να την κάνεις αναπνοή για να μπορέσεις να τη βγάλεις.

Στον Κυκλισμό, λέει χαρακτηριστικά ο Μοβ «Η αλλαγή είναι μια αυταπάτη. Τη χρειαζόμαστε αλλά δεν την έχουμε, κι επειδή δεν την έχουμε, την επινοούμε, την κατασκευάζουμε, και νομίζουμε πως την έχουμε». Κατά πόσο συμμερίζεσαι αυτή την σκέψη;

Το συμμερίζομαι τόσο ματαιόδοξα όσο και τη φράση που λέει «από τις δύο επιλογές που έχουμε στη ζωή μας εμείς θέλουμε πάντα να επιλέγουμε την τρίτη, που είναι η ανύπαρκτη».

Το εντοπίζεις αυτό και στη ζωή σου;

Πάντα αισθανόμουν πως κάποιες στιγμές ενώ βιώνω συναισθήματα χαράς κι ευτυχίας, κάποιο άλλο κομμάτι του εαυτού μου κάθεται μακριά, με κοιτάει και είναι σα να μου λέει «ωραία. και;». Νομίζω είναι ψυχολογικό πρόβλημα αυτό.

Έχεις συμβουλευτεί ψυχολόγο;

(σ.σ. γέλια) Όχι, η ψυχολόγος μου λέει ότι δεν έχω κάποιο πρόβλημα! Το παθαίνω και χωροχρονικά ορισμένες φορές. Εκεί που κάθομαι βλέπω τον 60χρονο Μιχάλη να μου λέει «ωραία! ζήσε το αυτό γιατί δεν ξέρεις αύριο τι σου ξημερώνει.» Σκεφτόμουν πρόσφατα ότι αν θέλει κάποιος να διαπιστώσει πόσο μάταιη είναι η ύπαρξή του ας πάει να δει μια κηδεία ή να πάρει να δει ένα ντοκιμαντέρ αστρονομίας για να καταλάβει πόσο μικρός είναι.

Αυτή η διχοτόμηση συμβαίνει κι όταν ανεβαίνεις πάνω στην σκηνή;

Πάντα ο ηθοποιός έχει κι ένα μάτι από έξω που τον κοιτάει. -Ίσως και γι’ αυτό να ήθελα να γίνω ηθοποιός γιατί διαφωνούσα με το Μιχάλη που με κοιτούσε από έξω.- Αυτό είναι θεμιτό όταν το αφήνεις στην τεχνική πλευρά του πράγματος γιατί συναισθηματικά πρέπει να απελευθερωθείς και να μην σε κοιτάς από έξω. Παρόλα αυτά δεν ξέρω αν είσαι πολύ μέσα ή πολύ έξω όταν γίνεσαι ο παρατηρητής σου. Μπορεί να το έχεις πετύχει τόσο καλά να είσαι μέσα στο ρόλο που μπορείς να τον κοιτάς κι από έξω ή μπορεί να σε ενδιαφέρει τόσο το πώς φαίνεσαι προς τα έξω, οπότε να γίνεσαι ο παρατηρητής σου και να μην μπαίνεις τόσο στο έργο. Δεν το έχω αποσαφηνίσει ακόμα τι από τα δυο συμβαίνει.

Τους ήρωες που υποδύεσαι τους βλέπεις περισσότερο από μέσα ή από έξω;

Το πώς βλέπεις έναν ήρωα εξαρτάται από το έργο, από την κατάσταση που είσαι εκείνη την περίοδο ή από την σκηνοθετική καθοδήγηση. Προσωπικά μου αρέσει να ξεκινώ από τα εξωτερικά ερεθίσματα που μπορεί να έχει ο ήρωας σαν κατασκευή, δηλαδή να βρω την κίνηση του, να βρω την ομιλία του και μετά να βρω ακριβώς τι υπάρχει μέσα του. Πολλές φορές συμβαίνει και το αντίθετο. Δηλαδή να πρέπει να διαβάσεις πολλές φορές ένα ήρωα για να καταλάβεις το μέσα του και μετά να περάσεις στην κατασκευή του.

Info:

*Η παράσταση «Διασκεδαστικές Ιστορίες Περί Θνητότητας» στην οποία συμμετέχει ο Μιχάλης Οικονόμου θα ανέβει στο Φεστιβάλ Αθηνών 18-20 Ιουλίου.

*Η παράσταση «Κυκλισμός του Τετραγώνου» θα εκπροσωπήσει την Ελλάδα στο Φεστιβάλ της Αβινιόν 22-25 Ιουλίου (πατήστε εδώ)