Πάμε Θέατρο: Συνέντευξη | Μάνος Καρατζογιάννης: «Τα ερωτηματικά έχουν κάτι το ερωτικό»

Το σπουδαίο μυθιστόρημα του Mark Haddon ανεβαίνει φέτος στο Αγγέλων Βήμα με τον Μάνο Καρατζογιάννη στο ρόλο του Κρίστοφερ, ενός εφήβου που πάσχει από το σύνδρομο Άσπεργκερ ενώ ταυτόχρονα είναι μαθηματική διάνοια. Ο Κρίστοφερ θέτει ως κινητήριο στόχο του να ανακαλύψει ποιος σκότωσε τον σκύλο της γειτόνισσας του σε μια αναμέτρηση με την αλήθεια και το ψέμα. Ο ταλαντούχος ηθοποιός τσαλακώνεται περισσότερο από ποτέ δίνοντας μια αξιόλογη ερμηνεία ως αυτιστικό παιδί. Τον ίδιο δείχνει να τον γοητεύει εξίσου με τον ήρωα που υποδύεται το ερωτηματικό και η αλήθεια που οδηγούν στην ψυχική γαλήνη και κατ’ επέκταση στην προσωπική του ευτυχία.

Ποια συναισθήματα είχες όταν διάβασες για πρώτη φορά το σενάριο του έργου;

Ήταν ένα έργο που μου άρεσε πολύ από την πρώτη στιγμή, αλλά μου φάνηκε δύσκολο.

Υποδύεσαι τον Κρίστοφερ, έναν έφηβο που πάσχει από τη νόσο του Άσπεργκερ. Γνωρίζοντας τον Κρίστοφερ, τι ήταν αυτό που σε γοήτευσε;

Το πιο γοητευτικό στοιχείο του Κρίστοφερ για εμένα είναι η αλήθεια, δηλαδή το ότι δεν μπορεί ψέματα. Αυτό συμβαίνει όχι γιατί δε θέλει να πει ψέματα, αλλά γιατί δεν μπορεί καθώς του λείπει η φαντασία και η ικανότητα να το κάνει. Σε ένα σημείο του έργου λέει χαρακτηριστικά «εμένα δε μου αρέσει το θέατρο, γιατί με το θέατρο υποκρίνεσαι πως κάτι είναι αληθινό, ενώ δεν είναι καθόλου αληθινά αληθινό οπότε όλο αυτό είναι ένα ψέμα». Αυτή η σχέση του ήρωα με την αλήθεια και αυτή η αθωότητα του μου φάνηκαν από την πρώτη στιγμή γοητευτικά στοιχεία. Ίσως είναι και η εποχή που ζούμε ένα ζωτικό ψέμα κι αυτός να είναι ένας λόγος που με έλκει στον Κρίστοφερ.

Ποιες δυσκολίες αντιμετώπισες όταν προσέγγισες τον ρόλο σου και πως κατάφερες τελικά να τις ξεπεράσεις;

Έψαξα αρχικά πάρα πολύ μόνος μου. Δηλαδή διάβασα πάρα πολύ, είδα πάρα πολλά, ρώτησα πολλούς ανθρώπους –τους οποίους ευχαριστώ και στο πρόγραμμα της παράστασης- όπως τον Πρόεδρο της Αυτιστικής Εταιρείας, τον Πρόεδρο των Άσπεργκερ, παιδοψυχιάτρους, παιδιά που έχουν Άσπεργκερ και γονείς παιδιών που έχουν τη νόσο. Αυτή η έρευνα ξεκίνησε από το καλοκαίρι και κράτησε πάρα πολύ καιρό κι ακόμη μαθαίνω για το Άσπεργκερ μιλώντας με τον κόσμο που έρχεται να δει την παράσταση.

Αν ήσουν εσύ δάσκαλος ενός παιδιού σαν τον Κρίστοφερ τι πιστεύεις πως θα ήταν αυτό που θα είχε πιο πολύ σημασία γι’ αυτόν;

Νομίζω πως αυτό που θα τον ένοιαζε περισσότερο θα ήταν να του λένε την αλήθεια.

Όταν αναλαμβάνεις τέτοιους ρόλους που έχουν μεγάλη ψυχοσωματική επιρροή πάνω σου, πως τα καταφέρνεις μετά να επανέλθεις;

Πρέπει να φροντίζεις πάρα πολύ τον εαυτό σου σα να είναι κάποιος άλλος. Εγώ μερικές φορές το ξεχνώ αυτό.

Πολλοί έχουν διαμορφώσει κάποια στερεότυπα για τα άτομα που πάσχουν από κάποια πνευματική διαταραχή ή κάποια νόσο σαν το Άσπεργκερ. Εσύ είχες τέτοια αντίστοιχα στερεότυπα πριν γνωρίσεις περισσότερο αυτή τη νόσο;

Όχι, δεν είχα τέτοια στερεότυπα. Ο αυτισμός εξάλλου που θίγεται στο έργο λειτουργεί σαν μια παραβολή για τη διαφορετικότητα. Βρισκόμαστε σε μια εποχή που δε σέβεται το διαφορετικό. Ακόμη κι εμείς που είμαστε μέσα στην Τέχνη συχνά δεν το σεβόμαστε. Μπορεί, ας πούμε, στο θέατρο να έχουμε γνώμη για έναν καλλιτέχνη χωρίς να τον γνωρίζουμε κι αυτό είναι μια μορφή ρατσισμού. Εξάλλου, η θεματική ενότητα του Αγγέλων Βήμα ασχολείται με το διαφορετικό και με το σεβασμό στην ετερότητα. Το στοίχημα της σύγχρονης κοινωνίας είναι να σεβαστεί την ετερότητα, τη διαφορετική ιστορία του άλλου και νομίζω ότι από εκεί θα έρθει κάτι καλό.

Τι είναι για σένα αιρετικό και κατά πόσο νομίζεις πως το αιρετικό μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που σκεφτόμαστε;

Αιρετικό είναι οτιδήποτε συγκρούεται, οτιδήποτε φέρνει κάτι νέο, οτιδήποτε πάλλεται και μάχεται. Ευτυχώς στην Ελλάδα έχουμε πολλά τέτοια παραδείγματα ανθρώπων. Νομίζω πως οι διαφορετικοί άνθρωποι κι αυτοί που φέρνουν το νέο έχουν δύναμη κι οι άνθρωποι που έχουν δύναμη μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο.

Κι ερχόμαστε στο Woman, την παράσταση στην οποία συνυπογράφεις το σενάριο με την Εύα Κοτανίδη για το Θέατρο Τέχνης…

Αυτό που εμένα με απασχόλησε περισσότερο είναι ο αγώνας που έκανε η γυναίκα για να διεκδικήσει τα δικαιώματά της, την ψήφο, να σταθεί στα πόδια της. Είναι ένα έργο που έχει ασχοληθεί πολύ με την ιστορία της γυναίκας, τη δημόσια αλλά και την ιδιωτική.

Το να μιλάμε για τα δικαιώματα της γυναίκας το 2014 είναι τελικά κάτι το προοδευτικό ή κάτι το οπισθοδρομικό;

Κοίταξε, αν σκεφτείς πως η γυναίκα στην Ελβετία ψήφισε το 1971, ενώ μέχρι και σήμερα καταπιέζονται ή ακόμη λιθοβολούνται δημόσια γυναίκες στο Πακιστάν καταλαβαίνουμε πως υπάρχει ακόμα μεγάλος δρόμος για τα δικαιώματα της γυναίκας. Αυτό μας δείχνει πως οι άνθρωποι τελικά κουβαλούνε μαζί τους κάτι κτηνώδες. Από την άλλη, στο δυτικό κόσμο μπαίνουν κι άλλα πράγματα στη μέση, όπως για παράδειγμα το αν η γυναίκα έχει ανδροποιηθεί σε μια προσπάθεια να αποκτήσει δύναμη.

Ένας άλλος αγώνας για κατάκτηση δικαιωμάτων είναι αυτός που ξέσπασε με αφορμή τα κρούσματα σκληρής ομοφοβίας στη Ρωσία…

Είναι ένα θέμα που το αγγίξαμε στο Φιλί του Ιούδα, με τη σχέση του Όσκαρ Ουάιλντ με το Λόρδο Άλφρεντ Ντάγκλας και τις συνέπειες που είχε αυτή για τη ζωή του στην πουριτανή Βικτωριανή κοινωνία. Σχετικά με αυτό το θέμα, νομίζω πως η ανέχεια φέρνει μια συντήρηση και η συντήρηση φέρνει μια υποκρισία. Η υποκρισία αυτή συγκρούεται με τον εαυτό μας και με το δικαίωμα μας για αλήθεια.

Όμως τελικά θέλουμε πραγματικά την αλήθεια ή έχουμε φτάσει σε ένα σημείο να τη φοβόμαστε;

Η αλήθεια είναι μια πολύ δύσκολη και πολύ εσωτερική υπόθεση. Από την άλλη, υπάρχει και το θέμα του σεβασμού της αλήθειας. Ανεξάρτητα από τις επιλογές του καθενός μας και την αλήθεια που επιλέγουμε να ακολουθήσουμε, οφείλουμε να σεβόμαστε την αλήθεια του άλλου και τις δικές του επιλογές.

Πιστεύεις πως η κρίση έχει επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τις ανθρώπινες σχέσεις;

Βέβαια, η κρίση έχει επηρεάσει όλες τις ανθρώπινες σχέσεις. Καμιά φορά λέω πως έχουμε καταντήσει «Dogville», κοιτάμε δηλαδή τους άλλους με καχυποψία και με φόβο. Άλλες φορές πάλι, είμαι πιο αισιόδοξος βλέποντας ανθρώπους να είναι αλληλέγγυοι μεταξύ τους και να βοηθούν ο ένας τον άλλο.

Πέρα από το θέατρο και τον έρωτα, ποιες είναι οι μεγάλες σου αγάπες;

Ο ανιψιός μου ο Σεμπάστιαν –που μου μοιάζει και πάρα πολύ- είναι η μεγάλη μου αγάπη, ο σκύλος μου ο Όσκαρ και οι φίλοι μου.

Ο Κρίστοφερ θέτει ως κινητήριο ερώτημα του το «Ποιος Σκότωσε τον Σκύλο τα Μεσάνυχτα» και τελικά καταφέρνει να βρει την απάντηση. Εσύ, αν θα μπορούσες να απαντήσεις ένα ερώτημα που σε βασανίζει, ποιο θα ήταν αυτό και γιατί;

Είναι πολλά τα ερωτήματα που με βασανίζουν και που προσπαθώ να τα καταλάβω. Η διαδικασία του θεάτρου –ανεξάρτητα από τους επαγγελματικούς όρους- με βοηθά να καταλάβω πράγματα που με αφορούν και που με προβληματίζουν. Νομίζω αυτό που μένει πάντα άλυτο, είναι το «εμείς» και το «άλλοι», οι ανθρώπινες σχέσεις. Η αλήθεια είναι πως τα ερωτηματικά έχουν γοητεία, έχουν κάτι το ερωτικό.

Έχεις συνεργαστεί αρκετές φορές με τον Τζαμαργιά τα τελευταία χρόνια. Πως δουλεύει σαν σκηνοθέτης;

Είναι αρκετά μεθοδικός κι εργατικός. Αγαπάει πολύ το θέατρο. Αγαπάει πολύ την εκπαίδευση. Αυτό το διδακτικό του κομμάτι και η αγάπη του για τα παιδιά, με γοητεύει πάρα πολύ. Είναι πάρα πολύ δοτικός με τον ηθοποιό, ξέρει να διαβάσει το κείμενο και να δίνει χώρο, κάτι που σπάνια συναντάς. Βέβαια όταν έχεις έρθει κοντά με κάποιον και σε προσωπικό και σε επαγγελματικό επίπεδο υπάρχει ο κίνδυνος να πεις πολλά ή να πεις λίγα…

Φέτος σε είδαμε ως ηθοποιό σε δυο παραστάσεις και ως συγγραφέα σε μια άλλη. Στη συνέχεια θα ήθελες να δοκιμαστείς και σε κάποια άλλη θέση στο χώρο; Σκηνοθεσία ας πούμε…

Αυτά λίγο πολύ προκύπτουν. Θα με ενδιέφερε να ασχοληθώ αργότερα με την σκηνοθεσία, αλλά αν έχω την ευκαιρία να σπουδάσω. Θα μου άρεσε οι νέοι που ενδιαφέρονται να ασχοληθούν με την σκηνοθεσία να έχουν τη δυνατότητα να το σπουδάσουν γιατί το έχουμε ανάγκη. Δυστυχώς στην Ελλάδα ισχύει ακόμα αυτό που έλεγε ο Σεφέρης: είμαστε τραγικά αυτοδίδακτοι.

Έχεις δέκα χρόνια στο χώρο… Έχεις παρατηρήσεις τις αλλαγές πάνω σου σε σύγκριση με τον απόφοιτο του 2003;

Ναι σίγουρα! Υπάρχει ωστόσο κι ένα κομμάτι που έχει παραμείνει ατόφιο, πιο ήσυχο, πιο γλυκό, πιο ανοιχτό με μεγαλύτερη καλή προαίρεση και μου αρέσει που έχει μείνει έτσι.

Πως λειτουργεί σε σένα μια κριτική; Είτε προέρχεται από κάποιον σχετιζόμενο με το θέατρο είτε από έναν απλό θεατή.

Υπάρχει πάντα το ανθρώπινο κομμάτι που σε κάνει να χαίρεσαι όταν ακούς ένα θετικό σχόλιο και να λυπάσαι όταν ακούς ένα αρνητικό. Θέλω πολύ να ακούω τη γνώμη των άλλων. Η βιαστική κρίση είναι αυτό που δεν μπορώ. Όταν έχεις δουλέψει πάνω σε ένα έργο για πάνω από δυο μήνες κι ο θεατής έρχεται για δυο ώρες και βιάζεται να το κρίνει και να σχηματίσει μια γνώμη μου φαίνεται πως καταρχάς είναι αδικία προς το κείμενο. Η επιπολαιότητα στην κρίση με απωθεί. Η εμπάθεια είναι κι αυτή μες το παιχνίδι και πρέπει να μάθεις να ζεις με αυτήν.

Στο τέλος της ημέρας τι είναι αυτό που μετρά περισσότερο για σένα, η κριτική των άλλων ή η αυτοκριτική;

Νομίζω πως στο βάθος όλοι μας πέραν του θεάτρου στο τέλος της ημέρας ξέρουμε πότε και αν κάνουμε κάτι καλά. Αν μείνουμε λίγο μόνοι μας και σκεφτούμε κάτι θα παραδεχτούμε, κάπως θα τα βρούμε ή δε θα τα βρούμε με τον εαυτό μας.

Info:

Η παράσταση «Ποιος Σκότωσε τον Σκύλο τα Μεσάνυχτα» παίζεται κάθε Παρασκευή στις 20:00, κάθε Σάββατο στις 18:00 και κάθε Κυριακή στις 20:30 στο Αγγέλων Βήμα.

Μπορείτε να διαβάσετε την κριτική μας εδώ.

Συνέντευξη στον Αναστάση Πινακουλάκη

Φωτογραφίες: Σεμίνα Χατζηαναγνώστου