Συνέντευξη: Δημήτρης Μπάσης

Ποια είναι η πρώτη σου κίνηση μόλις ξυπνήσεις;

Να κοιταχτώ στον καθρέφτη. Ξέρω ότι ξεκινάει μια καινούργια μέρα. Αντιμετωπίζω κάθε νέα μέρα με αισιοδοξία, όσο φορτωμένο πρόγραμμα κι αν έχω, ό,τι κι αν με πιέζει από την προηγούμενη.

Γεννήθηκες στη Στουτγκάρδη;

Ναι, γεννήθηκα στη Στουτγκάρδη, στη Γερμανία. Οι γονείς μου θήτευσαν 20 χρόνια εκεί, μετανάστες. Έφυγαν τη δεκαετία του ’50, τότε που υπήρχε εδώ ένα μεταναστευτικό ρεύμα, το οποίο είναι πάλι επίκαιρο. Ο κόσμος ετοιμάζει πάλι τις αποσκευές του για ένα καλύτερο μέλλον, ένα καλύτερο αύριο.

Αντιμετωπίζω κάθε νέα μέρα με αισιοδοξία, όσο φορτωμένο πρόγραμμα κι αν έχω, ό,τι κι αν με πιέζει από την προηγούμενη.

Έχεις αναμνήσεις από εκείνα τα χρόνια;

Έχω αναμνήσεις γιατί έφυγα 8 χρονών από εκεί. Σ’ εκείνη την ηλικία ο «σκληρός» δίσκος είναι ακόμα καθαρός και καταγράφει πληροφορίες.

Θα γύριζες πίσω εκεί τώρα, να μείνεις μόνιμα;

Όχι. Δε θα μπορούσα να μείνω μόνιμα σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου. Ταξιδεύω πολύ με τη δουλειά μου, με τις συναυλίες, αλλά δε νομίζω ότι θα μπορούσα να ζήσω σε άλλη χώρα εκτός από την Ελλάδα. Έχω γυρίσει όλη τη γη και νομίζω ζούμε στην ωραιότερη χώρα του κόσμου. Όταν ταξιδεύεις το καταλαβαίνεις αυτό. Όταν γυρίζεις και προσγειώνεται το αεροπλάνο, νιώθεις μια ανακούφιση ότι επιστρέφεις στην πατρίδα σου.

Πρόσφατα ταξίδεψες στο Κάιρο. Πώς ήταν αυτό το ταξίδι? Θέλεις να μας πεις λίγο την εμπειρία σου;

Ήταν… τρομακτική εμπειρία. Μια βδομάδα πριν από αυτό, ήμουν στη Φινλανδία, στο Ελσίνκι, για συναυλία. Εκεί οι κοινωνικές παροχές είναι υψηλού επιπέδου, οι άνθρωποι νομοταγείς, όλα λειτουργούν με πρόγραμμα, δουλεύουν με «πλαστικό» χρήμα, τα πάντα περνάνε από πιστωτικές – χρεωστικές κάρτες. Μια βδομάδα μετά πήγα στο Κάιρο, που είναι το ακριβώς αντίθετο. Πρώτα – πρώτα δεν υπάρχουν φανάρια. Οι τρεις λωρίδες είναι έξι! Πώς μπλέκονται το κοπάδι τα πρόβατα? Έτσι πάνε τα αυτοκίνητα. Είναι ένας πολύ ιδιαίτερος λαός. Περνάνε μια μεταβατική περίοδο τώρα. Υπάρχει μεγάλη φτώχια αλλά αυτό που διέκρινα αμέσως είναι το καθαρό τους βλέμμα και το χαμόγελο. Αντιμετωπίζουν κάθε δυσκολία με χαμόγελο, με τραγούδι, με γλέντι. Στα αυτοκίνητα δεν έβλεπες σκυθρωπά πρόσωπα. Σε αντίθεση με τη βόρεια Ευρώπη.

Θα ήθελα να δείξω ότι η Βυζαντινή μουσική δεν αφορά μόνο την εκκλησία και το κομμάτι του εκκλησιασμού. Πρέπει να το δούμε από την πλευρά της τέχνης και του πολιτισμού.

Η συναυλία πώς πήγε? Θέλεις να μας πεις λίγα λόγια;

Η συναυλία πήγε πολύ καλά. Έγινε σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού της Αιγύπτου και την ελληνική Πρεσβεία. Το κοινό ήταν μισοί Αιγύπτιοι, μισοί Έλληνες. Διαπίστωσα ότι η ελληνική μουσική, έχει πολλή δύναμη, πολλούς θαυμαστές έξω από τα σύνορά μας. Όσο ταξιδεύω αυτό καταλαβαίνω. Αγαπούν πάρα πολύ, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, τον Μίκη Θεοδωράκη, το Μάνο Χατζηδάκι. Σε μερικά μέρη του κόσμου ταιριάζουν και τα ηχοχρώματά μας. Η βυζαντινή μουσική έχει πολλά κοινά με τους «δρόμους» της αραβικής ή ανατολίτικης μουσικής.

Πώς ξεκίνησες να ασχοληθείς με τη μουσική? Τι σε οδήγησε σε σπουδές βυζαντινής μουσικής;

Όταν επέστρεψα από Γερμανία, εκκλησιαζόμουν. Η γιαγιά με έστελνε, να κρατώ τα εξαπτέρυγα. Έτσι ανακάλυψα μέσα στην εκκλησία τη μαγεία της Βυζαντινής μουσικής. Πολύ γρήγορα άρχισα να ανεβαίνω στο ψαλτήρι να μαθαίνω εμπειρικά. Αυτό δεν μου ήταν αρκετό. Ήθελα να σπουδάσω, να μελετήσω, να διαβάσω. Συνέχισα τις σπουδές μου και τις ολοκλήρωσα στο Δημοτικό Ωδείο Γιαννιτσών.

Έχεις σκεφτεί ποτέ να κάνεις ένα δίσκο αποκλειστικά με ύμνους βυζαντινούς;

Φλερτάρω συχνά μ’ αυτήν την ιδέα. Νομίζω το ξέρω καλά το αντικείμενο της Βυζαντινής μουσικής. Θέλω να κάνω κάποια στιγμή ένα δίσκο με βυζαντινούς ύμνους, πιστεύω το χρωστάω στον κόσμο αυτό. Θα ήθελα να δείξω ότι η Βυζαντινή μουσική δεν αφορά μόνο την εκκλησία και το κομμάτι του εκκλησιασμού. Πρέπει να το δούμε από την πλευρά της τέχνης και του πολιτισμού. Αν μπορέσεις να απομονώσεις το κομμάτι της τέχνης σ’ αυτό το είδος μουσικής από το θρησκευτικό κομμάτι, για πολλούς μουσικούς θα έχει πολύ ενδιαφέρον.

Οι μουσικές των χωρών της ανατολής είναι πιο κοντά μας απ’ ότι ίσως η βυζαντινή μουσική;

Αν ακούσεις έναν χότζα που ψέλνει, αν μείνεις στην μελωδία, θα μπορούσες να βρεις αρκετά κοινά στοιχεία με έναν παπά δικό μας. Πάντα έχοντας μόνο τη μελωδία. Ηχοχρωματικά, θα δεις ότι κινούνται στους ίδιους μουσικούς «δρόμους». Η Βυζαντινή μουσική, τελικά, επηρέασε πολλούς λαούς και δάνεισε πολλά στοιχεία για να αναπτύξουν οι υπόλοιποι πολιτισμοί τη δική τους μουσική παράδοση.

Ποιο είναι το πρώτο τραγούδι που θυμάσαι να άκουσες ως παιδάκι;

Συγκεκριμένο τραγούδι δεν θυμάμαι. Στην Γερμανία, όταν ήμουν μικρός, ακούγαμε πάρα πολύ λαϊκό τραγούδι στο σπίτι. Μπιθικώτση, Καζαντζίδη, Διονυσίου, τραγούδια της ξενιτιάς. Η μουσική ήταν ο συνδετικός κρίκος των Ελλήνων με την πατρίδα. Ήταν μέσο έκφρασης, αιτία κι αφορμή να μαζεύονται οι μετανάστες σε κάποιο σπίτι να γλεντήσουν. Η μουσική έπαιξε σημαντικό ρόλο στη ζωή των μεταναστών. Μεγάλωσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον. Πολύ λαϊκό τραγούδι, τραγούδια της ξενιτιάς, τραγούδια της εποχής εκείνης. Τότε μεσουρανούσε ο Καζαντζίδης, ο Μπιθικώτσης. Κάθε καλοκαίρι, όταν ερχόμασταν διακοπές στην Ελλάδα, οι δικοί το πρώτο που έκαναν έτρεχαν να προμηθευτούν δισκάκια των 45 στροφών, τα καινούργια τραγούδια όλων αυτών να τα πάρουμε στη Γερμανία.

Η μουσική ήταν ο συνδετικός κρίκος των Ελλήνων με την πατρίδα. Ήταν μέσο έκφρασης, αιτία κι αφορμή να μαζεύονται οι μετανάστες σε κάποιο σπίτι να γλεντήσουν.

Θυμάσαι την πρώτη φορά που τραγούδησες μπροστά σε κοινό κρατώντας μικρόφωνο? Πώς ένοιωθες;

Ξεκίνησα να τραγουδάω στις μαθητικές εκδηλώσεις. Το πρώτο κοινό μου ήταν οι συμμαθητές μου. Στη συνέχεια τραγουδούσα σε διάφορες παρέες και κάποια στιγμή άρχισα επαγγελματικά σ’ ένα μαγαζί στο Κιλκίς. Ας πούμε εκεί τραγούδησα για πρώτη φορά live σε κοινό, σε θαμώνες που πήγαιναν να διασκεδάσουν.

Εκεί συναντηθήκατε με τον Σταμάτη Κραουνάκη;

Όχι. Σ’ εκείνο το μαγαζί στο Κιλκίς ήμουν το 1991. Την επόμενη χρονιά πήγα στην Θεσσαλονίκη, τραγουδούσα σε μια μικρή Μουσική Σκηνή, Πουέρτο λεγόταν. Εκεί ήρθε ο Σταμάτης και με βρήκε. Κυνηγός ταλέντων τότε, τη δεκαετία του ’90 είχε διαδοθεί το νέο πως ένας πιτσιρικάς εμφανίζεται εκεί, πέρασε να με ακούσει. Μετά με πρότεινε στην Άλκηστη Πρωτοψάλτη. Έτσι συνεργάστηκα μαζί της. Το ’93 ξεκίνησα, με επιμέλεια προγράμματος Λίνας Νικολακοπούλου και σκηνοθεσία Ανδρέα Βουτσινά. Το ξεκίνημά μου ήταν πολύ δυνατό. Μοιράστηκα τη σκηνή με ανθρώπους πολύ σημαντικούς. Τρία χρόνια πορεύτηκα μ’ αυτή την ομάδα. Δίπλα τους απόκτησα πολλά εφόδια. Ανακάλυψα ουσιαστικά τον κόσμο της μουσικής. Άρχισα να βλέπω με τα μάτια τα δικά τους, να αποκτώ την αισθητική τους, άρχισα να αντιλαμβάνομαι τι είναι καλό και τι είναι κακό. Το καλό και το κακό στη μουσική είναι υποκειμενικό. Κάτι που θεωρώ εγώ κακό κάποιος άλλος να το θεωρεί καλό. Πιστεύω πως αν δεν ξεκινούσα με αυτούς τους ανθρώπους, η εξέλιξή μου θα ήταν διαφορετική.

Πολλές φορές ο χρόνος κατατάσσει κάποια τραγούδια και λες «αυτό είναι ένα διαχρονικό τραγούδι», «αυτό είναι ένα τραγούδι πολύ σημαντικό». Το καλό ή το κακό τραγούδι είναι υποκειμενικό σαν έννοια.

Σαφώς το τι αρέσει στον καθένα είναι θέμα υποκειμενικό. Υπάρχει όμως σήμερα, για σένα, κακό τραγούδι? Σαν έννοια ή σαν είδος;

Φυσικά υπάρχει. Πάντα αφήνω τον χρόνο να κρίνει το καλό ή το κακό τραγούδι. Πολλές φορές ο χρόνος κατατάσσει κάποια τραγούδια και λες «αυτό είναι ένα διαχρονικό τραγούδι», «αυτό είναι ένα τραγούδι πολύ σημαντικό». Το καλό ή το κακό τραγούδι είναι υποκειμενικό σαν έννοια. Άλλα τραγούδια θεωρώ εγώ καλά, διαφορετικά κάποιος άλλος. Αλλά ο χρόνος θα δικαιώσει έναν από τους δυο μας.

Τελευταία πάντως ο χρόνος δικαιώνει πολύ λιγότερα τραγούδια απ’ ότι παλιότερα.

Πάντα γινόταν αυτό. Πάντα υπήρχε υπερπαραγωγή δίσκων, τραγουδιών κλπ αλλά πολύ λίγα ήταν αυτά που άντεχαν στο χρόνο και συνέχιζαν.

Τα τραγούδια είναι σαν ρούχα που φοράς. Πρέπει να σου πηγαίνουν. Να σε κολακεύουν.

Εσύ πώς χαρακτηρίζεις ένα τραγούδι καλό ή κακό? Από το στίχο ή από τη μουσική;

Ο στίχος παίζει, νομίζω, τον πρώτο ρόλο. Είναι αυτός που κατατάσσει το τραγούδι σε μια κατηγορία. Ο «φτηνός» στίχος, που δεν έχει να πει τίποτα. Επίσης η μουσική και η μελωδία που θα παντρευτεί μαζί του, βάζει μια σφραγίδα για να μπορείς να πεις αν ένα τραγούδι είναι καλό ή κακό.

Ξέρεις πολύ καλά ότι πολλά τραγούδια με τον λεγόμενο «φτηνό» στίχο ή ας πούμε «χαρούμενο» στίχο δημιουργούν επιτυχία, στα ραδιόφωνα κυρίως. Αυτό σε ενοχλεί σαν καλλιτέχνη ή θεωρείς πως είναι ένα φαινόμενο της εποχής;

Με ενοχλεί ότι τα Μέσα (ραδιόφωνο, τηλεόραση, ίντερνετ) δίνουν «βήμα» σε κάποιους ανθρώπους που δεν το αξίζουν. Διαπιστώνω ότι ξέρουμε για κάποιο πρόσωπο περισσότερα για την προσωπική του ζωή και καθόλου τα τραγούδια του. Αν μου δείξεις, ας πούμε, κάποιον που έχει βγει πρόσφατα από ένα ριάλιτι μπορεί να θυμηθώ ότι τον ξέρω φυσιογνωμικά, ότι γνωρίζω πράγματα για την προσωπική του ζωή αλλά δεν ξέρω ούτε ένα τραγούδι του. Αυτό κάτι σημαίνει. Αυτά τα παιδιά βγαίνουν με συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα. Την επόμενη χρονιά που αρχίζει το επόμενο ριάλιτι τους ξεχνάμε. Στο χρονικό διάστημα που θα υπάρχει αυτό το πρόσωπο στην επικαιρότητα προσπαθούμε να τροφοδοτούμε τα media με οτιδήποτε άλλο εκτός από τη μουσική τους. Αυτό το φαινόμενο βλέπω ότι παίρνει μεγάλες διαστάσεις.

Συμπάσχω με όλον αυτόν τον κόσμο που βγαίνει στις πλατείες. Έχω την ίδια αγωνία, δεν είμαι δημόσιος υπάλληλος που του έκοψαν το μισθό και το δώρο. Βρίσκομαι όμως σε έναν χώρο που πλήττεται άμεσα.

Παλιότερα υπήρχε κάτι αντίστοιχο. Το «Να η ευκαιρία» έβγαζε νέους τραγουδιστές.

Δεν είναι το ίδιο. Ένα talent show δεν είναι το «Να η ευκαιρία». Είναι ποτέ δυνατόν να ονομάζεις π.χ. το Fame Story μουσική Ακαδημία και να μην μαθαίνεις στους παίκτες ποιος είναι ο Χατζηδάκις, ποιος ο Ξαρχάκος, παρά να ασχολούνται περισσότερο με το τι χτένισμα ταιριάζει στο τάδε τραγούδι ή τι φόρεμα? Δείχνουν στα παιδιά ότι το πρότυπο είναι η εικόνα. Προηγείται από τον ήχο, την μελωδία. Θα έπρεπε να πήγαιναν ταυτόχρονα ή καλύτερα να προηγείται η μουσική της εικόνας. Εδώ γίνεται το αντίθετο.

Δεν φταίνε μόνο τα ΜΜΕ. Βλέπουμε τελευταία όμως ακόμα και δισκογραφικές να προωθούν την εικόνα περισσότερο. Είναι μια πραγματικότητα. Πώς σου φαίνεται αυτό;

Αφού το σύστημα προάγει τέτοια πράγματα, σπεύδουν όλοι να εκμεταλλευτούν τη συγκυρία. Αυτά τα ριάλιτι είναι μια βιομηχανία παραγωγής διασήμων. Εκμεταλλεύεσαι την περίσταση, κάνεις ένα δίσκο γιατί είναι αναγνωρίσιμο αυτό το πρόσωπο, τα σχήματα τρέχουν να τους απορροφήσουν στα μαγαζιά, επειδή ακριβώς έχουν την αναγνωρισημότητα, που θα φέρει κόσμο. Όλοι το ξέρουν, εκτός από τα ίδια τα παιδιά, γιατί τους πουλάνε ψεύτικες ελπίδες. Κανείς δεν τους εξηγεί πως αυτό το πράγμα θα τελειώσει πολύ σύντομα.

Θα συνεργαζόσουν με κάποιο από αυτά τα παιδιά που βγαίνουν από τα talent shows? Τι θα το συμβούλευες;

Θα πρέπει να έχουν το «γνώθι σ’ εαυτόν». Δεν μπορούν να γίνουν όλοι τραγουδιστές, όλοι να γίνουν αθλητές κλπ. Δεν γίνεται αυτό. Είναι κακό να τρέφεις ψεύτικη ελπίδα σε κάποιον. Πρέπει να γνωρίζεις αν μπορείς να προχωρήσεις στο χώρο ή όχι. Αν έρθει σε μένα ένα από αυτά τα παιδιά, αν έχει ταλέντο πραγματικά θα το βοηθήσω γιατί έτσι δόθηκε και σε μένα η ευκαιρία. Αν είναι μέτριος θα το πω αμέσως. Θα του έλεγα «αν θες να γίνεις τραγουδιστής θέλεις πολλή δουλειά». Πρέπει να είσαι ευθύς και ειλικρινής απέναντί τους.

Έχει ενδιαφέρον η συνάντηση δύο διαφορετικών ανθρώπων, αυτό είναι κι η ομορφιά της μουσικής. Παντρεύεις δύο διαφορετικά πράγματα και το αποτέλεσμα είναι αρμονικό.

Η αλήθεια πρέπει να λέγεται ακόμα κι αν πληγώνει ή πονάει? Πρέπει να είμαστε ειλικρινείς πληρώνοντας το τίμημα;

Ναι, θα πρέπει να λέμε την αλήθεια περισσότερο. Είναι κακό να χαϊδεύουμε τα αυτιά του άλλου. Πρέπει να είμαστε ειλικρινείς αν και τελευταία δεν συνηθίζεται. Όπως σε κάποιον που φέρνει να μου δώσει τραγούδι του, αν δε μου αρέσει λέω αμέσως όχι. Αν πω «δε μου αρέσει το τραγούδι αυτό» δε σημαίνει ότι είσαι κακός στιχουργός ή συνθέτης, απλά το συγκεκριμένο τραγούδι που μου δίνεις «δεν κάνει για μένα, δεν μου ταιριάζει».

Πώς διαλέγεις τα τραγούδια που θα μπουν σ’ ένα δίσκο σου;

Ακούω τα νέα τραγούδια πάρα πολλές φορές, σε διαφορετικές ώρες της ημέρας. Άλλη διάθεση μπορεί να έχω το πρωί, άλλη το απόγευμα, διαφορετική το μεσημέρι. Πρέπει να μου αρέσουν, να μου ταιριάζουν, να μου «λένε» κάτι. Τα τραγούδια είναι σαν ρούχα που φοράς. Πρέπει να σου πηγαίνουν. Να σε κολακεύουν. Αυτή τη σχέση έχω με τα τραγούδια. Συνήθως τα τραγούδια που μου αρέσουν από την πρώτη στιγμή είναι αυτά που επιλέγω να βάλω στο δίσκο. Στη συνέχεια προσπαθώ να τους δώσω ψυχή. Παίρνεις το τραγούδι σε μορφή ως στίχο και μελωδία. Πρέπει να το κάνεις να ζωντανέψει.

Πώς επιλέγεις από όλη τη δισκογραφία σου εκείνα που θα ακουστούν σε μια συναυλία ή σε μια εμφάνιση σε κέντρο;

Τώρα πια υπάρχει μια σχέση με το κοινό. Ξέρεις ότι θέλει να ακούσει τα γνωστά σου τραγούδια, τις επιτυχίες σου, γι’ αυτό έρχεται να σε δει. Πάντα δομώ το πρόγραμμά μου ανάλογα με το χώρο που εμφανίζομαι. Διαλέγω ανάμεσα σε διάφορα τραγούδια, όχι μόνο δικά μου. Άλλη διάθεση έχεις σε μια μικρή Μουσική Σκηνή, διαφορετικά θα διαλέξεις τραγούδια για μια συναυλία σε γήπεδο, σε ανοικτό χώρο, όπου θα απευθυνθείς σε πολύ κόσμο, άλλο σε πιο μεγάλο μαγαζί. Προσπαθώ να λέω τραγούδια που να αρέσουν πολύ σε μένα και να αφορούν το μέσο όρο. Φυσικά υπάρχουν πολλά τραγούδια μου που δεν τα έχω πει ποτέ ζωντανά.

Υπάρχει κάποιο τραγούδι που δεν πίστευες τόσο πολύ κι όμως έγινε επιτυχία;

Όταν γράφαμε το δίσκο «Ψίθυροι καρδιάς» για το σήριαλ, ξεκινήσαμε την προετοιμασία πολύ πριν ξεκινήσουν τα γυρίσματα της σειράς. Ήμασταν σε περιοδεία με τον Χρήστο Νικολόπουλο, ο Μανουσάκης είχε δώσει το σενάριο κι όλο το καλοκαίρι ο Χρήστος, διαβάζοντας, προσπαθούσε να μπει στο «πετσί του ρόλου». Όταν ξεκινήσαμε ηχογράφηση θέλαμε να επιλέξουμε το τραγούδι των τίτλων. Εγώ πίστευα ότι κάποιο άλλο τραγούδι ήταν κατάλληλο για τους τίτλους. Ο Νικολόπουλος επέμενε ότι οι Ψίθυροι ήταν το τραγούδι που θέλαμε. Είχε δίκιο. Οι «Ψίθυροι καρδιάς» έκαναν τη διαφορά και το τραγούδια αυτό έγινε τόσο μεγάλη επιτυχία. Ήταν το ξεκίνημά μου. Όπως σ’ έναν ακόμα δίσκο το «Η ζωή», γράφαμε στο στούντιο κανονικά κι ήρθε μια μέρα ο παραγωγός μου ο Ηλίας Μπενέτος και μου λέει «έχουμε το τραγούδι του δίσκου». Δεν τον πίστευα. Ήταν αυτό «Η ζωή» που έγινε και ο τίτλος στο δίσκο. Κάθε δίσκος έχει τη δική του ιστορία που την ώρα που ηχογραφούμε δεν τη γνωρίζουμε ακόμα.

Μπορείς να θυμηθείς κάποιο σχόλιο θεατή που έδωσε άλλη προοπτική στη δουλειά σου? Περιέγραψέ μας πώς ένιωσες και τι σε έκανε να αλλάξεις;

Κάτι φοβερά σημαντικό δεν έχω ακούσει από θαυμαστή. Συνήθως έρχονται στο καμαρίνι να σου πουν καλά λόγια. Πόσο τους έλειψες, αν έχεις πολύ καιρό να εμφανιστείς, πόσο τους άρεσε κάποιο τραγούδι σου ή παραπονάκια γιατί δεν είπες το ένα ή το άλλο που τους αρέσει και ήθελαν να το ακούσουν. Δεν έχω ακούσει κάτι άσχημο που να με έχει επηρεάσει στη δουλειά μου.

Τι είναι αυτό που θέλεις να εισπράττει από μια ζωντανή σου εμφάνιση ο κόσμος; Όταν έρχεται, σε βλέπει σε μια συναυλία, τι θα ήθελες να νιώθει ή να σκέφτεται φεύγοντας; Τι να παίρνει μαζί του από εσένα;

Προσπαθώ πάντα να δώσω στο κοινό το 100% μου. Αυτό που δίνω, αυτό θέλω να εισπράττει. Δεν είναι μια απλή υπόθεση διεκπεραιωτική για μένα το να βγαίνω στη σκηνή. Έχω την αγωνία και το άγχος αν αυτό που τους δίνω είναι αυτό που πραγματικά θέλουν, αυτό κρατάει τα πρώτα 10 λεπτά. Πάντα μου συμβαίνει αυτό. Κάθε μέρα το κοινό είναι διαφορετικό. Στα πρώτα δέκα λεπτά εισπράττεις την αύρα του κόσμου κι αντιλαμβάνεσαι αν αυτό που τους δίνεις τους αρέσει ή δεν τους αρέσει.

Αν το κοινό είναι… δύσκολο κάποια μέρα και δεν ανταποκρίνεται όπως θα ήθελες, τι κάνεις για να τους κερδίσεις;

Ευτυχώς αυτό συμβαίνει σπάνια. Αν συμβεί προσπαθώ να βρω μέσα στη αίθουσα τα άτομα που ξεχωρίζουν. Με το βλέμμα μου ψάχνω ποιοι θα μου δώσουν θετική ενέργεια. Πάντα υπάρχουν άτομα μέσα στον κόσμο που ήρθαν για να σε ακούσουν. Αυτούς αναζητώ και λέω μέσα μου «τραγουδώ για εσάς τώρα». Περνώντας φυσικά η ώρα κερδίζεις όλον τον κόσμο.

Αν ένας φίλος σου ξένος σου ζητούσε να του στείλεις κάτι που να του θυμίζει την Ελλάδα τι θα ήταν αυτό; Αν ήθελε να του στείλεις μουσική τι θα έστελνες;

Αν ήθελε να ακούσει μουσική που να αντιπροσωπεύει την χώρα μας θα έστελνα κάτι από Μίκη Θεοδωράκη. Είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο για την Ελλάδα, ένα μεγάλο κεφάλαιο στην καριέρα μου. Είχα την τύχη και την ευτυχία να συνεργαστώ μαζί του. Κάναμε δύο δίσκους μαζί. Θα έστελνα το «Άξιον εστί». Θα έπρεπε όμως να ξέρει κι Ελληνικά. Ο Ελύτης λέει στο «Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ», «μη παρακαλώ σας μη λησμονάτε τη χώρα μου». Θα πρέπει αυτός που θα το ακούσει να το καταλάβει. Αν πάλι ήθελε δικά μου τραγούδια, θα του έστελνα τη «Ζωή» ή τη διασκευή από το «Σπασμένο Καράβι».

Αυτά τα δύο είναι από τα πιο αγαπημένα σου τραγούδια?

Όχι, απλά αυτά τα δύο είναι σε πιο ηλεκτρικούς ήχους που μπορεί πιστεύω να τα ακούσει πιο εύκολα ένα Φιλανδός.

Έχεις τολμήσει πράγματα στην καριέρα σου, έχεις ασχοληθεί με διαφορετικά είδη. Θα μπορούσες να πας ακόμα πιο μακριά, να δοκιμάσεις πράγματα πιο… extreme, να ασχοληθείς με άλλους ήχους, να συνεργαστείς με ανθρώπους που άλλοι δε θα τολμούσαν;

Πάντα είμαι ανοικτός σε συνεργασίες. Δεν έχω ταμπού. Έχω την ταμπέλα του λαϊκού τραγουδιστή αλλά έχω κάνει κι άλλα πράγματα. Τώρα στον καινούργιο δίσκο το «Και γεια χαρά» είναι ένα ηλεκτρικό ροκ κομμάτι. «Η ζωή» το ίδιο. Η τελευταία διασκευή που κάναμε στο «Σπασμένο καράβι» το άλλαξε τελείως και του έδωσε μια δεύτερη καριέρα. Επιχειρώ πράγματα, μου αρέσουν τα περίεργα παντρέματα. Αυτό που με εκφράζει πραγματικά είναι το λαϊκό τραγούδι.

Το χειμώνα συνεργάστηκες με τον Γιάννη Κότσιρα στο Rex αλλά και στη Θεσσαλονίκη. Ήταν ένα πρόγραμμα που δεν είχε μόνο μουσική. Κάνατε και σκετς, τολμήσατε κάτι άλλο διαφορετικό.

Το συζητήσαμε με τον Γιάννη. Στα καμαρίνια, μεταξύ μας, είμαστε πιο άνετοι κι όταν βγαίνουμε πάνω στη σκηνή σοβαρεύουμε. Φέτος είπαμε «όχι, θα δείξουμε τον πραγματικό μας εαυτό στον κόσμο». Εκτός σκηνής τι κάνουμε? Σχολιάζουμε διάφορα τραγούδια, μπορεί κάποια να τα καννιβαλίσουμε, κάνουμε πλάκες μεταξύ μας. Αυτό που συμβαίνει στα καμαρίνια το φέραμε πάνω στη σκηνή και με χαρά είδαμε ότι ο κόσμος συμμετείχε.

Έχει επικρατήσει πως εσείς οι δύο ο Γιάννης Κότσιρας κι εσύ είστε δύο πολύ σοβαροί τραγουδιστές που ανεβαίνουν στη σκηνή και εκτελούν το πρόγραμμά τους χωρίς χαμόγελα και πλάκες. Αυτή την εικόνα έχει ο κόσμος για εσάς. Φέτος είδαμε μια αλλαγή.

Σ’ αυτό με βοήθησε ο Κότσιρας γιατί έχει μια διαφορετική σχέση με το κοινό. Έχει μια τέτοιου είδους επαφή με το κοινό. Συμφωνήσαμε και φανερώσαμε στον κόσμο πώς είμαστε στις πρόβες, στο καμαρίνι, δείξαμε μια άλλη πλευρά του εαυτού μας πιο χαλαρή.

Η συνεργασία αυτή συνεχίζεται και το καλοκαίρι. Ξέρουμε ότι ξεκινάτε συναυλίες έχοντας στο πλευρό σας και τον Δημήτρη Μητροπάνο.

Ναι, το καλοκαίρι θα είμαστε Μητροπάνος, Κότσιρας, Μπάσης. Μια τριάδα πολύ δυνατή. Συναυλίες σε όλη την Ελλάδα. Παράλληλα θα κάνουμε κι άλλες συναυλίες οι δυο μας με τον Κότσιρα. Σε μια περίοδο που τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα, εμείς θέλουμε να ταξιδέψουμε τη μουσική και τα τραγούδια μας σε όλη την Ελλάδα. Νιώθω πως ο κόσμος μέσα από τη μουσική θέλει να διαμαρτυρηθεί, να φωνάξει. Και με τους δύο έχω συνεργαστεί πολύ. Ο Κότσιρας με τον Μητροπάνο πρώτη φορά συνεργάζονται. Τώρα κάνουμε πρόβες, ετοιμαζόμαστε. Θα είναι μια μεγάλη μουσική συνάντηση. Ο Μητροπάνος είναι πολύ σημαντικό κεφάλαιο του λαϊκού μας τραγουδιού. Είναι από τους μεγάλους και από τους τελευταίους αυτής της γενιάς. Θα έχουμε ευρύ κοινό.

Υπάρχει κάτι για το οποίο θα έβγαινες στο δρόμο να διαδηλώσεις;

Βέβαια. Συμπάσχω με όλον αυτόν τον κόσμο που βγαίνει στις πλατείες. Έχω την ίδια αγωνία, δεν είμαι δημόσιος υπάλληλος που του έκοψαν το μισθό και το δώρο. Βρίσκομαι όμως σε έναν χώρο που πλήττεται άμεσα. Ο χώρος της διασκέδασης, του πολιτισμού, των τεχνών, των γραμμάτων. Επίσης είμαι πατέρας, έχω ένα παιδί. Αυτή τη στιγμή υποθηκεύεται και το δικό του μέλλον. Μας έχουν απαγορεύσει να ονειρευόμαστε. Συμπάσχω με όλους αυτούς που βγαίνουν και φωνάζουν. Θα ήθελα κι εγώ να συμμετέχω να βροντοφωνάξω «είμαι κι εγώ εδώ». Το κάλεσμα που έκανε ο Γιάννης Κότσιρας είναι πιστεύω πολύ σωστό. Χειροκροτώ την ενέργεια του Μίκη Θεοδωράκη, από τους πρώτους, των ανθρώπων των γραμμάτων και της τέχνης, που βγαίνει να υψώσει τη φωνή του. Είναι πολύ μεγάλο κεφάλαιο ο ίδιος. Ίσως είναι το μεγαλύτερο ζωντανό μνημείο του ελληνικού πολιτισμού. Είμαι μαζί τους. Είμαι ένα κομμάτι κι εγώ μέσα στους αγανακτισμένους.

Ποια είναι η γνώμη σου για όλα όσα συμβαίνουν στο Σύνταγμα και σε όλες τις πλατείες των μεγάλων πόλεων της χώρας μας αυτές τις ημέρες; Πέρασες καθόλου από Σύνταγμα;

Είμαι υπέρ των ειρηνικών διαδηλώσεων. Στέλνουν ένα μήνυμα σε όλους και στους ξένους. Θα πρέπει να καταλάβουμε ότι όσα συμβαίνουν δεν είναι happenings. Δεν θα έπαιρνα το παιδί μου να κατέβω Σύνταγμα. Είναι πολύ μικρό για να βρίσκεται μέσα σε μια τέτοια κατάσταση. Δεν είναι σόου, δεν είναι μόδα, όπως είπε ο Πάγκαλος. Ο κόσμος διαδηλώνει γιατί δεν ξέρει αν αύριο θα έχει ψωμί να φάει. Είναι πολύ σοβαρά τα πράγματα. Επιτέλους, πρέπει να σηκωθούμε από τον καναπέ μας και να γίνει το κίνημα αυτό πιο δυνατό. Θα γίνει και πρέπει να γίνει. Ο Θεοδωράκης υψώνει τη φωνή του κι αυτά που λέει είναι πολύ σημαντικά. Έχει παίξει πολύ μεγάλο ρόλο στην ιστορία. Με τα τραγούδια του στην περίοδο της Χούντας κατέβηκε ο κόσμος στους δρόμους και φώναζε «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία». Αυτή τη δύναμη έχει η μουσική. Τώρα πάλι ο κόσμος των Τεχνών, των Γραμμάτων, του Πνεύματος πρέπει να υψώσει τη φωνή του και να μιλήσουν. Να μην κάθονται παθητικά και δέχονται όλα όσα συμβαίνουν.

Η συννεφιά περνάει με παρέα; Ο τίτλος του νέου σου CD. Μαχαιρίτσας – Μπάσης Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία; και ντουέτο με τον Μητροπάνο… Πρώτη φορά;

Το καινούργιο μου CD, φαντάζομαι είναι η αφορμή που βρισκόμαστε τώρα εδώ παρέα. Είναι ένας λαϊκός δίσκος που έγινε μετά από 3 χρόνια δουλειάς με τον Λαυρέντη. Η ιδέα ήταν του παραγωγού μου του Γιώργου Μακράκη. Τον Λαυρέντη τον γνώριζα πολλά χρόνια, έχουμε συναντηθεί κατά καιρούς σε διάφορες πολυ-συμμετοχικές συναυλίες. Υπήρχε ένα… φλερτ μεταξύ μας κάποια στιγμή να μου γράψει κάτι. Μου αρέσει ο τρόπος που γράφει τα λαϊκά τραγούδια. Του αρέσει πολύ το λαϊκό τραγούδι αν κι εκπροσωπεί διαφορετικό είδος. Με ενδιέφερε πάρα πολύ να γράψει για μένα, ένας ροκάς, λαϊκά τραγούδια. Ξεκινήσαμε το 2008 και το 2011 ήταν έτοιμος ο δίσκος. Έχει ενδιαφέρον η συνάντηση δύο διαφορετικών ανθρώπων, αυτό είναι κι η ομορφιά της μουσικής. Παντρεύεις δύο διαφορετικά πράγματα και το αποτέλεσμα είναι αρμονικό. Ευελπιστώ τα τραγούδια του δίσκου να αγαπηθούν από τον κόσμο και να αντέξουν στο χρόνο. «Η συννεφιά περνάει με παρέα», είναι ο τίτλος κι ήταν ιδέα του Μαχαιρίτσα. Είναι στίχος από ένα τραγούδι. Ο δίσκος έγινε από παρέα φίλων. Τον Λαυρέντη, τον Βαγγέλη Μαχαίρα που έκανε την ενορχήστρωση, τον Γιάννη τον Μπαξεβάνη που είναι 15 χρόνια ηχολήπτης μου. Μια παρέα μαζεύτηκε να εκφραστεί μέσα από τη μουσική. Περισσότερο ο Λαυρέντης που έγραψε τα τραγούδια και οι στιχουργοί. Εγώ προσπάθησα να τους δώσω ψυχή. Γράφτηκε όπως γράφονταν οι δίσκοι παλιά : με παρέα. Επειδή κυκλοφόρησε τώρα που έχει «συννεφιά» θέλουμε να περάσουμε ένα μήνυμα ότι η συννεφιά θέλει παρέα!

Θεωρείς αυτόν το δίσκο σταθμό, κάτι διαφορετικό, ορόσημο;

Αυτή τη στιγμή, ένας ροκ συνθέτης γράφει μουσική για ένα λαϊκό τραγουδιστή. Αυτό από μόνο του είναι μια σημαντική στιγμή για μένα. Αυτή η συνάντηση είναι σημαντική. Δείχνει πως αυτοί που εκπροσωπούν το ροκ μπορούν να γράψουν απίστευτα λαϊκά τραγούδια.

«Είχαμε όνειρα μεγάλα» Τίτλος τραγουδιού σου. Ποιο είναι το δικό σου μεγάλο όνειρο;

Το τραγούδι είναι του Μάνου Ελευθερίου. «… μα ήταν γυάλινα μόνο κάποιοι άλλοι τά’χουν τα κρυστάλλινα». Πολύ ωραίος στίχος. Είχα μεγάλα όνειρα που τελικά δεν ήταν γυάλινα. Μικρό παιδί ονειρευόμουν να ασχοληθώ με τη μουσική με το τραγούδι. Ως έφηβος, το πάθος μου για τη μουσική κι η αγάπη που της είχα, αν κάποιος μου έλεγε ότι θα ασχοληθείς με τη μουσική, θα συναντήσεις τον Μίκη Θεοδωράκη, θα κάνεις συναυλίες μαζί του, θα σε διευθύνει στο Ηρώδειο, θα έλεγα «αυτά δεν πρόκειται να μου συμβούν ποτέ, ούτε στο πιο μεγάλο μου όνειρο». Κι όμως. Τελικά τα όνειρα που έχει κάθε νέο παιδί που μεγαλώνει σε μια μικρή πόλη στη Επαρχία μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Μπορώ να πω κάποια από τα μεγάλα μου όνειρα έγιναν πραγματικότητα. Η διαδρομή μου έχει πολλές αναφορές σε σημαντικούς ανθρώπους. Ο μεγαλύτερος σταθμός στην καριέρα μου είναι ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Νικολόπουλος μου έγραψε τα πρώτα μου τραγούδια. Από εδώ και πέρα δεν ξέρω τι όνειρα να κάνω πια. Θέλω να είμαι καλά κι αυτή η διαδρομή που ξεκίνησα να κρατήσει γιατί είναι ωραία.

Όσον αφορά αυτή τη νέα δισκογραφική δουλειά, εκτός από τις συναυλίες που θα γίνουν για την προώθηση, πρόκειται να γίνει κάτι άλλο όπως π.χ. οπτικοποίηση κάποιου τραγουδιού;

Προς το παρόν δεν είναι στα άμεσα σχέδια να οπτικοποιήσω κάποιο τραγούδι. Γενικά δεν επενδύω τόσο πολύ στην εικόνα. Σήμερα το 2011. Άμεσα σχέδια δεν έχω. Το καλοκαίρι θα έχω συναυλίες με τον Μητροπάνο και τον Κότσιρα σε όλη την Ελλάδα και στο εξωτερικό. Κάποια πράγματα βρίσκονται σε εξέλιξη.

Η σχέση σου με το ίντερνετ και την εξέλιξη της τεχνολογίας πώς είναι? Το Facebook, το Twitter και όλα όσα μπορούν να βοηθήσουν στην προώθηση της δουλειάς σου πώς τα βλέπεις;

Έχω site επίσημο. Κάθε καλλιτέχνης πρέπει να έχει μια ιστοσελίδα, αν θες να τον ανακαλύψεις. Η δική μου σελίδα ενημερώνεται πολύ συχνά. Ασχολούμαι εγώ προσωπικά κι όταν δεν προλαβαίνω υπάρχουν οι συνεργάτες μου. Έχω facebook, twitter, κανάλι στο youtube για τα τραγούδια μου. Είναι το μέλλον αυτός το τρόπος επικοινωνίας και ενημέρωσης. Ο κ Είναι η εξέλιξη, το μέλλον. Όποιος δεν τον έχει καταλάβει αυτό θα μείνει πολύ πίσω. Είδατε ότι οι μεγάλες συγκεντρώσεις στο Σύνταγμα και σε όλη τη χώρα ξεκίνησαν μέσα από το ίντερνετ.

Θα έβγαζες τον νέο σου δίσκο μόνο στο ίντερνετ ή επιμένεις στην μορφή που έχουν τα CD μέχρι τώρα;

Ανήκω στην κατηγορία των καλλιτεχνών που είναι πιο ρομαντικοί στο θέμα «παράγω δίσκο». Έχω αυτή τη ρομαντική εικόνα του δίσκου. Θέλω να έχει αυτή τη μορφή που έχει ως τώρα. Να είναι χειροπιαστό. Να μπορείς να το αγγίξεις, να το ξεφυλλίσεις, να το πιάνεις, να το έχεις στη δισκοθήκη σου. Όπως έχουμε στη βιβλιοθήκη κάποια καλά βιβλία έτσι θέλω να υπάρχουν και τα CD. Βέβαια δεν παραβλέπω το ίντερνετ, βάζω κάποια τραγούδια μου στη σελίδα μου να τα ακούσει όποιος θέλει, δεν αγνοώ την εξέλιξη. Από την άλλη όμως πρέπει να υπάρχουν στη δισκοθήκη σου κάποιοι δίσκοι που αξίζουν. Πρέπει να έχει Χατζηδάκι, Θεοδωράκη, Νταλάρα, Αλεξίου σε δίσκους. Βέβαια, μπορείς να βάλεις μια ολόκληρη δισκοθήκη σε ένα ΜΡ3. Αλλά δεν είναι το ίδιο.

Μπορεί να μην θέλεις να κυκλοφορήσεις δίσκο σου μόνο σε ηλεκτρονική μορφή αλλά θα σκεφτόσουν ποτέ να παρουσιάσεις ένα νέο CD σου στο διαδίκτυο; Πρόσφατα συνάδελφοί σου προτίμησαν να προχωρήσουν έτσι τολμηρά. Εσύ;

Είμαι θετικός. Παίρνω τα μηνύματα αυτά. Δεν μπορώ να αγνοήσω πια ότι ένας τρόπος διακίνησης των CD είναι και τα έντυπα. Πριν από 5 χρόνια ήμουν πολύ αρνητικός. Τώρα, σκεπτόμενος ότι πια έχουν μείνει 30 δισκοπωλεία σε όλη την Ελλάδα τι κάνεις στην περίπτωση που ζεις σε μια πόλη, όπως η Ορεστιάδα, που δεν υπάρχει δισκοπωλείο? Τα περίπτερα έδωσαν τη λύση. Λειτουργούν σαν δισκοπωλεία. Ακόμα και στο πιο απομακρυσμένο χωριό. Ο πελάτης που έρχεται βρίσκει το δίσκο σου στο έντυπο κι αν θέλει το επιλέγει και το αγοράζει. Δεν μπορώ να κλείσω τα μάτια μου στην εξέλιξη. Το ίδιο συμβαίνει και με το ίντερνετ. Ήδη η επόμενη γενιά θα παίζει το κομπιούτερ και το ίντερνετ στα δάκτυλα. Θα θεωρούν εμάς πρωτόγονους.

Ποια είναι τα άμεσα μελλοντικά σου σχέδια;

Για το καλοκαίρι είπαμε, Μητροπάνος – Κότσιρας – Μπάσης σε περιοδεία και συναυλίες. Το χειμώνα, αν όλα πάνε καλά, η καλοκαιρινή παρέα θα συνεχίσει με εμφανίσεις στο Κέντρο Αθηνών. Σε λίγες μέρες θα είμαι μόνος μου στη Λάρνακα σε μια συναυλία – αφιέρωμα στο Μάνο Λοΐζο ενώ στη συνέχεια υπάρχει μια συναυλία με τους τρεις μας στο Λυκαβηττό (27 Ιουνίου). Από εκεί και πέρα ξεκινάμε την περιοδεία μας. Το πρόγραμμα είναι σε εξέλιξη κάποιες ημερομηνίες έχουν ανακοινωθεί και ό,τι αλλαγές υπάρχουν θα ανανεώνεται.

Πώς φαντάζεσαι τον εαυτό σου σε 10 χρόνια από σήμερα;

Θα προστεθούν κάποιες ρυτίδες ακόμα. Λογικά θα εκπροσωπώ την τελευταία γενιά λαϊκών τραγουδιστών. Θα ήθελα τα πράγματα να μην είναι τόσο γκρίζα. Σε 15 χρόνια το μέλλον των παιδιών μας να είναι πιο αισιόδοξο. Θα ήθελα να είμαι μέλος μιας κοινωνίας καλύτερης. Δε ξέρω πώς θα είμαστε στα αλήθεια, υποθέτω και φαντάζομαι ότι θα είναι πιο καλά. Είμαστε περήφανος λαός, ζούμε στην ωραιότερη χώρα του κόσμου. Έχουμε διδάξει τον πολιτισμό, το θέατρο, τις τέχνες, μας αξίζει μια καλύτερη ζωή. Πρέπει να προσπαθήσουμε όλοι γι αυτό.

Σ’ ευχαριστούμε πολύ για το χρόνο σου. Καλή επιτυχία στο νέο σου δίσκο. Όμορφες συναυλίες να έχετε. Καλό καλοκαίρι!

Σας ευχαριστώ πάρα πολύ. Χάρηκα για την ωραία κουβέντα που κάναμε. Σας εύχομαι τα καλύτερα. Καλή αντάμωση!

Συνέντευξη στους Θάνο Κωτσιόπουλο – Χριστιάννα Παντελάτου

Φωτογραφίες Αρετή Σταυροπούλου

Ευχαριστούμε θερμά, το στούντιο ηχογραφήσεων Subway για την άψογη φιλοξενία του.